Một cuộc dịch chuyển âm thầm nhưng mạnh mẽ đang diễn ra trong cách giới trẻ tiếp cận tin tức. Không còn là những cú nhấp chuột vào trang chủ các tờ báo lớn, hay lướt nhanh dòng trạng thái thời sự trên mạng xã hội – giờ đây, ngày càng nhiều người trẻ mở đầu buổi sáng bằng câu hỏi dành cho ChatGPT: “Có gì mới hôm nay?”
Theo Báo cáo Thông tin Kỹ thuật số năm 2024 của Viện Reuters, có tới 15% người dùng dưới 25 tuổi trên toàn cầu đang sử dụng chatbot AI – chủ yếu là ChatGPT – để tìm kiếm tin tức. Con số này tưởng chừng nhỏ, nhưng lại mang ý nghĩa lớn: đây là lần đầu tiên một công nghệ AI tạo sinh trở thành một phần trong hành vi tiêu thụ thông tin hàng ngày của một thế hệ.
Không giống các nền tảng tin tức truyền thống vốn cung cấp nội dung theo dòng thời sự chung, chatbot như ChatGPT có khả năng tổng hợp, tóm tắt và "cá nhân hóa" thông tin. Điều này khiến trải nghiệm tin tức trở nên linh hoạt, tiện lợi và có phần ít áp lực hơn. Người dùng không cần phải theo dõi luồng tin ồ ạt mà chỉ cần đặt câu hỏi cụ thể và nhận câu trả lời gọn gàng, súc tích.
Tỷ lệ 27% người dùng AI để tóm tắt bài báo và gần 20% dùng để hỏi về sự kiện cho thấy rõ: AI không chỉ là công cụ tra cứu, mà đang dần trở thành “biên tập viên riêng” của mỗi cá nhân.
Khác với định kiến rằng thế hệ Z và alpha chỉ "tiêu thụ nhanh" và "lướt qua mọi thứ", sự nổi lên của các công cụ AI lại hé lộ một nhu cầu khác: họ muốn nắm bắt bản chất vấn đề mà không cần đi qua rào cản của câu chữ dài dòng hay định kiến từ nguồn tin.
AI giúp loại bỏ "nhiễu" thông tin – điều mà các trang tin truyền thống nhiều khi không làm được. Song điều này cũng đặt ra một câu hỏi then chốt: AI cung cấp thông tin theo góc nhìn của ai?
Các mô hình như ChatGPT được huấn luyện từ kho dữ liệu khổng lồ, bao gồm tin tức, diễn đàn, bài viết, thậm chí cả thông tin chưa kiểm chứng. Do đó, dù có thể mô phỏng ngôn ngữ tự nhiên và diễn giải dễ hiểu, chúng không được thiết kế để phân biệt thật – giả, đúng – sai một cách triệt để.
Nguy cơ "ảo giác" – tức đưa ra thông tin không đúng sự thật nhưng nghe có vẻ hợp lý – khiến AI trở thành con dao hai lưỡi. Thế hệ trẻ có thể được tiếp cận với thông tin nhanh chóng, nhưng cũng dễ bị dẫn dắt bởi các nội dung thiếu kiểm chứng nếu không đủ khả năng phản biện.
Một hệ quả đang dần rõ nét là lượng truy cập vào các trang tin tức đang bị phân mảnh và sụt giảm. Similarweb ước tính 10% lưu lượng truy cập từ các công cụ tìm kiếm truyền thống đã chuyển sang các nền tảng tìm kiếm bằng AI như ChatGPT, Gemini hay Perplexity. Khi người dùng không còn cần truy cập trực tiếp vào website để đọc tin, mô hình kinh doanh dựa trên quảng cáo hiển thị và lưu lượng truy cập của báo chí trở nên lung lay.
Thậm chí, Google – vốn là “người bảo vệ” hệ sinh thái web truyền thống – cũng đang tự mình thay đổi luật chơi khi triển khai tính năng AI Overview. Thay vì dẫn link, Google bắt đầu trả lời luôn – một bước đi có thể khiến các tòa soạn dần bị đẩy khỏi trung tâm của chuỗi giá trị thông tin.
ChatGPT không chỉ là một công cụ tiện lợi – nó là biểu tượng của một thời kỳ thông tin mới: nơi người dùng muốn thông tin được cá nhân hóa, tóm lược và dễ hiểu hơn bao giờ hết. Nhưng cùng với đó, nó cũng đặt ra thách thức chưa từng có về tính minh bạch, độ tin cậy và sự sống còn của các mô hình báo chí hiện tại.
Giới trẻ đang thay đổi thói quen tiêu thụ tin tức – vấn đề không còn là khi nào, mà là liệu chúng ta có kịp thích nghi hay không.