Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo rằng đây có thể chỉ là cái “bình phong” nhằm che đậy những động thái chiến lược khác.
Công ty nói gì – Chuyên gia nhìn nhận ra sao?
Các công ty như Salesforce, Klarna hay Duolingo khẳng định việc tinh giảm nhân sự hướng tới mục tiêu “định hình lại tổ chức để ứng dụng AI” hoặc “tăng hiệu suất bằng AI”.
Tuy nhiên, các học giả như Fabian Stephany (ĐH Oxford) và Thomas Roulet (ĐH Cambridge) cho rằng: “Tôi rất hoài nghi liệu việc cắt giảm nhân sự mà chúng ta nhìn thấy hiện nay có thực sự xuất phát từ hiệu suất mà AI mang lại.”
Họ nhận định rằng nhiều công ty đang dùng “AI” như một lời giải thích dễ nghe để che đi việc thừa nhân sự, chi phí tăng, hoặc quy mô tuyển dụng quá lớn giai đoạn trước.
Thực tế dữ liệu: AI chưa “giải phóng” nhiều nhân sự như mọi người vẫn tưởng
Báo cáo của một phòng thí nghiệm thuộc Yale University cho thấy từ tháng 11/2022 tới 7/2025, việc AI dẫn dắt cắt giảm nhân sự trên thị trường lao động Mỹ vẫn ở mức rất thấp.
Theo dữ liệu của New York Federal Reserve: chỉ khoảng 1% các doanh nghiệp dịch vụ tại Mỹ trích dẫn “AI” là lý do chính cho việc cắt giảm nhân sự trong 6 tháng gần đây – thấp hơn nhiều so với mức 10% báo cáo năm 2024.
Hệ quả đối với người lao động và thị trườngViệc các doanh nghiệp tuyên bố “cắt giảm vì AI” đang tạo ra nỗi bất an lớn trong nhân sự: người lao động lo sợ bị thay thế, mất cơ hội phát triển, và bị bỏ lại khi doanh nghiệp tái cấu trúc. Bên cạnh đó, việc áp dụng AI đúng cách để nâng cao kỹ năng, tái đào tạo nhân sự còn thiếu rõ ràng. Lướt qua nhiều doanh nghiệp, việc giảm nhân sự trước, nghĩ lại sau vẫn diễn ra thường xuyên.
AI đúng là xu hướng – nhưng chưa phải “killer app nhân sự”“AI dẫn tới giảm nhân sự” đang là một tuyên bố thời thượng, nhưng theo các chuyên gia và dữ liệu hiện có, chưa có bằng chứng mạnh chứng minh AI là nguyên nhân chủ đạo gây ra làn sóng cắt giảm nhân sự gần đây. Thay vào đó, nhiều doanh nghiệp đang chuyển chiến lược, cân đối chi phí, hoặc giải quyết giai đoạn tuyển dụng bùng nổ trước đó, và AI trở thành lý do dễ nhớ, dễ chấp nhận hơn.
Đối với người lao động và nhà quản trị nguồn nhân lực, phần quan trọng sẽ là: liệu doanh nghiệp có mở ra cơ hội học tập, chuyển đổi vai trò, và liệu thông điệp về AI có đi kèm với cam kết phát triển nhân sự hay chỉ là thông báo “cắt giảm”.
Xu hướng chung ở châu Á
Một báo cáo cho thấy, tại khu vực Đông Nam Á, khoảng 57% lực lượng lao động (tương đương ~164 triệu người) có khả năng bị “hình thành lại” hoặc bị ảnh hưởng bởi AI trong 3-5 năm tới.
Ở Ấn Độ, hãng Tata Consultancy Services (TCS) — công ty lớn trong mảng dịch vụ gia công CNTT — đã cắt hơn 12.000 nhân sự, được xem như hồi chuông cho xu hướng tái cấu trúc do AI trong ngành outsourcing/IT tại Ấn Độ.
Xu hướng chung: doanh nghiệp tại châu Á chuyển từ tuyển dụng ồ ạt sang tập trung vào hiệu suất, kỹ năng và automation thay vì mở rộng quy mô nhân sự đơn thuần.
Kết luận sơ bộ
Ở cấp độ khu vực, AI không chỉ là “tương lai” mà đang khiến nhiều ngành nghề (như BPO, dịch vụ khách hàng, kiểm thử phần mềm) phải điều chỉnh — có thể là giảm nhân sự hoặc đòi hỏi nhân sự có kỹ năng mới cao hơn.
Tại Việt Nam
Theo khảo sát của Microsoft, 88% người lao động có kiến thức (knowledge-workers) tại Việt Nam đã sử dụng công cụ AI (generative AI) trong công việc — vượt mức trung bình toàn cầu (~75%).
95% lãnh đạo doanh nghiệp Việt tin rằng “đội ngũ lao động số / AI” sẽ mở rộng trong vòng 12-18 tháng tới — cao hơn mức trung bình toàn cầu (~82%).
Một báo cáo chỉ ra: có tới 40% các vị trí IT tại Việt Nam được đánh giá là “có nguy cơ bị tự động hóa” vào năm 2030.
Về cơ cấu lao động: Việt Nam có ~51,4 triệu người đang làm việc, nhưng có tới 61% trong số đó thuộc khu vực lao động ngầm (informal sector) — đặt ra thách thức lớn khi thích ứng với kỹ năng mới.
Những nhóm có rủi ro cao:
- Công việc lặp đi lặp lại, quy trình chuẩn (ví dụ nhập liệu, kiểm thử đơn giản, back-office)
- Nhân sự IT “truyền thống” hoặc ít nâng cấp kỹ năng mới
- Lao động chưa hoặc ít tham gia đào tạo chuyển đổi kỹ năng
Doanh nghiệp & ứng dụng AI tại Việt Nam
- Theo khảo sát từ Microsoft Vietnam: có 91% lãnh đạo doanh nghiệp Việt Nam nói đang xem xét tuyển dụng các vai trò chuyên về AI – cao hơn mức trung bình toàn cầu.
- Theo bài viết từ Vietnam Software & IT Services Association (VINASA) và báo cáo của Google: Việt Nam hiện chỉ có khoảng 300 chuyên gia AI trong khi thiếu hụt hàng năm khoảng 150.000-200.000 nhân sự ICT, đặc biệt AI, big data, an ninh mạng.
- Trong ứng dụng thực tế: hơn 80% doanh nghiệp Việt Nam báo cáo đã tích hợp AI vào hoạt động trong 12 tháng gần đây, trong đó có các lĩnh vực như chăm sóc khách hàng (customer service automation), logistics thông minh, marketing số.
Gợi ý cho người lao động & doanh nghiệp
- Người lao động: Đối với các vị trí có rủi ro cao (lặp lại, quy trình chuẩn) — nên tích cực phát triển kỹ năng “không dễ thay thế”: văn hóa làm việc số, sáng tạo, phân tích dữ liệu, tương tác con người, phát triển AI/ML cơ bản.
- Doanh nghiệp: Khi áp dụng AI, cần cân nhắc: không chỉ là cắt nhân sự mà chuyển vai trò và nâng cấp kỹ năng cho nhân viên; đảm bảo thông điệp rõ ràng để nhân viên không bị bất ngờ.
- Nhà nước & đào tạo: Tăng cường đào tạo lại (re-skilling) và nâng cấp kỹ năng (up-skilling) cho lực lượng lao động hiện tại, đặc biệt nhóm lao động ít kỹ năng và khu vực ngoài đô thị để tránh bị bỏ lại phía sau.