Dự báo của Dario Amodei – CEO Anthropic – về viễn cảnh 20% người Mỹ thất nghiệp vì AI không đơn thuần là một con số gây sốc. Nó phản ánh một cuộc chuyển dịch cấu trúc lao động mang tính cách mạng mà nền kinh tế Mỹ dường như chưa đủ chuẩn bị để đối phó. Lời cảnh báo của Amodei không chỉ là dự đoán, mà là hồi chuông khẩn cấp cho chính phủ, doanh nghiệp và xã hội dân sự về một cuộc khủng hoảng việc làm sắp tới mà công nghệ tạo ra.
Trong cuộc phỏng vấn ngày 28/5, Amodei đã dùng cụm từ “bloodbath” (tắm máu) để mô tả những gì có thể xảy ra trên thị trường việc làm trong 1–5 năm tới. Đây không phải là ngôn ngữ thổi phồng của một nhà khoa học viễn tưởng, mà là sự đúc kết từ nội lực công nghệ mà chính ông đang dẫn dắt. Anthropic – với chatbot Claude và cuộc đua phát triển trí tuệ nhân tạo tổng quát (AGI) – là một trong những lực đẩy chủ lực trong cơn lốc tự động hóa sắp tới.
Đáng chú ý, Amodei không cho rằng AI là xấu. Ông dự đoán AI sẽ thúc đẩy y học chữa khỏi ung thư, tăng trưởng kinh tế ở mức hai con số, thậm chí cân bằng ngân sách quốc gia – những điều tưởng chừng không thể. Nhưng đi kèm theo đó là cái giá rất lớn: một phần năm lực lượng lao động bị loại khỏi guồng quay.
Một điểm nổi bật trong cảnh báo của Amodei là sự thiếu vắng phản ứng từ chính phủ Mỹ. Dù AI đang phát triển với tốc độ không thể kiểm soát, Amodei cho rằng cả chính quyền lẫn Quốc hội đều chưa có động thái tương xứng: không quản lý, không cảnh báo, không chuẩn bị.
Việc thiếu các chính sách tái đào tạo lao động, không có khung pháp lý cụ thể cho việc thay thế người lao động bằng AI, cũng như sự mơ hồ trong trách nhiệm doanh nghiệp đang khiến nước Mỹ đứng trước một “đại suy thoái lao động” dưới lớp vỏ bọc của sự thịnh vượng công nghệ.
Cảnh báo của Amodei càng trở nên nghiêm trọng khi nhóm công việc bị đe dọa không phải là lao động phổ thông, mà là nhân viên văn phòng – những người làm việc trong các lĩnh vực từng được xem là “bất khả xâm phạm” như tài chính, luật, lập trình, kế toán, hay viết nội dung. Đây chính là xương sống của tầng lớp trung lưu Mỹ.
Sự thay thế không còn là giả định. CEO Microsoft, Google, OpenAI, Meta và hàng loạt lãnh đạo công nghệ đã công khai thừa nhận rằng AI đang thực hiện từ 30–50% công việc của lập trình viên. Một số công ty như Klarna, Shopify hay Duolingo đã thẳng thừng cắt giảm nhân sự, không phải vì suy thoái, mà vì AI đã đủ khả năng lấp đầy vị trí đó với hiệu suất cao hơn.
Amodei đặc biệt nhấn mạnh vai trò của AI Agent – những hệ thống có khả năng tự động hóa đa tác vụ – như là lực lượng “ẩn danh” đang âm thầm tái định hình bộ máy nhân sự. Doanh nghiệp nhanh chóng nhận ra rằng việc duy trì một nhóm nhân sự văn phòng lớn không còn là lựa chọn tối ưu khi AI có thể làm việc không nghỉ, không đòi tăng lương, không cần phúc lợi.
Tuy nhiên, đây cũng là điểm mấu chốt đặt ra bài toán đạo đức và kinh tế: nếu AI làm ra của cải nhưng không tạo ra công ăn việc làm, ai sẽ tiêu dùng những sản phẩm đó? Mô hình kinh tế tiêu dùng sẽ sụp đổ nếu lực lượng lao động chính không còn thu nhập.
Một nghiên cứu mới của Cục Nghiên cứu Kinh tế Quốc gia Mỹ (NBER) lại cho thấy một bức tranh đối lập: AI hiện tại hỗ trợ con người nhiều hơn là thay thế, chưa có bằng chứng rõ ràng rằng nó giúp người lao động tăng lương hoặc rút ngắn thời gian làm việc. Điều này cho thấy khoảng cách giữa tiềm năng và thực tế vẫn còn, nhưng cũng đồng nghĩa với việc chúng ta vẫn còn thời gian – dù ít – để chuẩn bị.
Từ góc nhìn chuyên sâu, dự báo của Amodei không nên bị nhìn nhận đơn thuần là viễn cảnh bi quan. Nó là lời kêu gọi hành động. Khi AI đang dần trở thành “người cộng sự thông minh” trong mọi lĩnh vực, Mỹ – và thế giới – cần một chiến lược đối phó rõ ràng: tái đào tạo lao động, tái cấu trúc hệ thống an sinh xã hội, và tái định nghĩa mối quan hệ giữa con người và công nghệ.
Câu hỏi không còn là "AI có thay thế lao động hay không?", mà là "chúng ta sẽ ứng phó như thế nào khi điều đó xảy ra". Nếu không hành động sớm, cái giá mà nền kinh tế Mỹ – và những quốc gia đi theo con đường công nghệ hóa – phải trả có thể sẽ không chỉ là tỷ lệ thất nghiệp 20%, mà là một cuộc khủng hoảng xã hội quy mô toàn diện.