Chiến lược dài 25 trang, với ba trụ cột là đổi mới, hạ tầng và vị thế toàn cầu, thực chất phản ánh một tư tưởng đã ăn sâu trong hệ thống chính trị Mỹ: công nghệ là vũ khí cạnh tranh địa chính trị, không phải chỉ là công cụ phục vụ con người. Trong bối cảnh Trung Quốc nổi lên như một đối thủ công nghệ đáng gờm, việc Washington ưu tiên giảm quy định thay vì tăng cường giám sát, cho thấy Mỹ sẵn sàng chấp nhận những rủi ro xã hội để đẩy nhanh cuộc đua.
Điều đáng chú ý trong bản kế hoạch là sự vắng bóng gần như tuyệt đối của các yếu tố bảo vệ người dùng, minh bạch thuật toán hay đạo đức công nghệ – những chủ đề đang được thảo luận sôi nổi tại châu Âu và nhiều quốc gia phát triển. Trái lại, chiến lược này coi các quy định hiện hành là “rào cản” cản trở doanh nghiệp, thậm chí đề xuất ngăn chặn các bang ban hành quy định riêng về AI – một bước đi bị coi là bóp nghẹt quyền tự chủ của từng bang, vốn là giá trị nền tảng của hệ thống liên bang Mỹ.
Không khó để nhận ra ai được lợi từ chiến lược này: các tập đoàn công nghệ lớn như Microsoft, Google, Amazon hay OpenAI – những thực thể đang nắm giữ phần lớn tài nguyên tính toán và dữ liệu của thế giới. Những người chỉ trích cho rằng Nhà Trắng đang “tặng quà” cho Thung lũng Silicon, đổi lại sự ủng hộ chính trị và sức mạnh công nghệ để duy trì ảnh hưởng toàn cầu.
Một điểm gây tranh cãi lớn là cách chính quyền Mỹ coi nhẹ yếu tố môi trường trong chiến lược. Với tham vọng đẩy mạnh phát triển hạ tầng AI – bao gồm các trung tâm dữ liệu khổng lồ tiêu tốn năng lượng và nước – Washington lại chọn cách đơn giản hóa quy trình đánh giá môi trường, thúc đẩy xây dựng nhà máy điện hạt nhân và nhiệt điện than. Đây là quyết định đi ngược xu hướng toàn cầu về phát triển bền vững, nhất là khi phần lớn cộng đồng AI đang kêu gọi hướng tới tính toán xanh (green computing).
Giữa lúc châu Âu nỗ lực thông qua Đạo luật AI với định hướng nhân văn, thì nước Mỹ dưới thời ông Trump lại chọn cách đi tắt bằng quyền lực, nhằm áp đặt chuẩn mực công nghệ Mỹ lên phần còn lại của thế giới. Tuy nhiên, khi quyền lợi của người dân, sự đa dạng và môi trường bị đặt sau lợi ích kinh tế, liệu “chiến thắng trong cuộc đua AI” có thực sự là chiến thắng?
Cuối cùng, chiến lược của Mỹ là lời tuyên bố không chỉ với Trung Quốc mà với cả thế giới: hoặc theo chuẩn Mỹ, hoặc bị loại khỏi cuộc chơi công nghệ. Nhưng nếu chiến thắng này phải đánh đổi bằng sự bất bình đẳng, khủng hoảng môi trường và thiếu minh bạch – thì cái giá đó liệu có quá đắt?
Trong cuộc đua AI, không chỉ tốc độ mà cả hướng đi mới quyết định ai là người chiến thắng thực sự. Mỹ đang lao nhanh, nhưng liệu họ có còn nắm tay lái?