Khi loài người lần đầu đặt chân lên Mặt Trăng năm 1969, đó là cuộc biểu dương sức mạnh công nghệ giữa hai cường quốc. Hơn nửa thế kỷ sau, những bước chân tiếp theo có thể không vì vinh quang chính trị, mà vì thứ kim loại quý giá hơn cả vàng – nhóm bạch kim (PGM). Một nghiên cứu mới đặt ra một khả năng đầy sức hút: Mặt Trăng đang âm thầm cất giấu lượng kim loại nhóm bạch kim trị giá hơn 1.000 tỷ USD, đủ để tái định hình chuỗi cung ứng vật liệu công nghệ và châm ngòi cho một cuộc đua khai khoáng ngoài Trái Đất chưa từng có.
Theo nhóm nghiên cứu do nhà khoa học Jayanth Chennamangalam dẫn đầu, các tiểu hành tinh giàu kim loại đã va chạm với Mặt Trăng trong hàng tỷ năm qua, để lại khoảng 6.500 hố trũng chứa tiềm năng khai thác PGM ở mức thương mại. Những kim loại như rutheni, rhodi, paladi, osmi, iridi và đặc biệt là bạch kim – vốn đang giữ vai trò không thể thay thế trong pin nhiên liệu, chất xúc tác công nghiệp, thiết bị điện tử và công nghệ sạch – có thể đang nằm ngay dưới bề mặt lớp regolith mỏng manh của vệ tinh tự nhiên duy nhất của Trái Đất.
Không giống Trái Đất, nơi địa chất động và khí quyển dày khiến phần lớn thiên thạch bị thiêu rụi hoặc chôn vùi sâu trong lòng đất, Mặt Trăng là một “hồ sơ lưu trữ thiên thể” gần như nguyên vẹn. Điều này có nghĩa là những tàn tích kim loại quý từ các vụ va chạm vũ trụ vẫn còn nguyên, chưa bị tái chế địa chất – một cơ hội mà các nhà khoa học chưa từng thực sự có được trên bất kỳ thiên thể nào khác gần Trái Đất.
Nếu con số 30.000 tấn PGM là gần đúng, Mặt Trăng có thể trở thành nơi giàu kim loại nhóm bạch kim nhất từng được biết đến – gấp 50 lần tổng sản lượng PGM hàng năm của Trái Đất (khoảng 600 tấn/năm). Nhưng sức nặng của phát hiện này không nằm ở các con số đơn thuần, mà ở tác động chiến lược toàn cầu.
Trong bối cảnh thế giới chuyển dịch sang công nghệ xanh, nhu cầu PGM đang tăng vọt, trong khi nguồn cung bị chi phối bởi một số ít quốc gia – Nam Phi, Nga, Zimbabwe. Việc khai thác PGM ngoài không gian có thể phá vỡ thế độc quyền này, nhưng đồng thời cũng sẽ mở ra một chương mới về chủ quyền vũ trụ, luật pháp quốc tế và an ninh tài nguyên ngoài Trái Đất.
Câu hỏi lớn hơn không phải là "có nên khai thác không", mà là ai sẽ là người đầu tiên. Với các sáng kiến như Artemis (Mỹ), chương trình Hằng Nga (Trung Quốc), và ngày càng nhiều công ty tư nhân gia nhập lĩnh vực không gian – từ SpaceX đến các startup khai khoáng thiên thạch – việc tiếp cận và khai thác tài nguyên trên Mặt Trăng không còn là viễn tưởng.
Đương nhiên, thách thức kỹ thuật vẫn còn rất lớn: từ việc định vị chính xác các mỏ, phát triển công nghệ khai thác tự động hóa trong môi trường chân không, đến bài toán chi phí vận chuyển kim loại về Trái Đất hoặc chế biến trực tiếp ngoài không gian. Nhưng nếu lịch sử ngành công nghệ đã dạy ta điều gì, thì đó là: nơi nào có giá trị đủ lớn, nơi đó sẽ có con người tìm cách đến được.