Trong lịch sử phát triển công nghệ, hiếm có giai đoạn nào mà một thành tựu khoa học chưa hoàn thiện đã đủ sức khiến toàn bộ hệ thống bảo mật toàn cầu phải cảnh giác – như cách mà máy tính lượng tử đang làm với các chuẩn mã hóa hiện nay.
Tại hội thảo quốc tế về dịch vụ tin cậy trong kỷ nguyên lượng tử do Trung tâm Chứng thực điện tử quốc gia (NEAC) tổ chức ngày 19/6, nhiều chuyên gia hàng đầu trong và ngoài nước đã đồng loạt phát tín hiệu cảnh báo: những gì chúng ta coi là an toàn hôm nay, có thể sẽ là lỗ hổng lớn nhất của ngày mai.
Các thuật toán mã hóa bất đối xứng như RSA hay ECC – vốn đang bảo vệ hàng tỷ giao dịch ngân hàng, hợp đồng điện tử, chứng thư số – dựa trên độ khó toán học trong việc phân tích số nguyên tố lớn hay giải bài toán logarit rời rạc. Nhưng máy tính lượng tử, với khả năng xử lý song song và thuật toán Shor, có thể phá vỡ các hệ mã này trong thời gian cực ngắn – điều mà máy tính cổ điển phải mất hàng triệu năm.
Ông Lai Seow Yong, Giám đốc kỹ thuật khu vực châu Á - Thái Bình Dương của hãng Utimaco, gọi đây là “thách thức chưa từng có cho nền tảng tin cậy của thế giới số”. Nguy cơ không nằm ở hiện tại – mà ở tương lai gần, khi máy tính lượng tử đủ mạnh để giải mã khối dữ liệu bị đánh cắp từ hôm nay, theo chiến lược “lưu trữ bây giờ, giải mã mai sau” của tin tặc.
Không ít người nhầm tưởng hậu quả của việc mã hóa bị phá vỡ chỉ gói gọn trong lĩnh vực kỹ thuật. Nhưng như bà Tô Thị Thu Hương, Giám đốc NEAC, phân tích: “Chữ ký số không chỉ là công cụ công nghệ, mà là cơ sở pháp lý. Khi chữ ký có thể bị sao chép hoặc giả mạo sau này, toàn bộ giá trị của giao dịch sẽ sụp đổ về mặt pháp lý”.
Đây là mối lo mang tính hệ thống. Nếu không chuẩn bị sớm, các bản hợp đồng điện tử có thể trở nên “không còn đáng tin cậy” trong mắt tòa án chỉ vì thuật toán mã hóa cũ bị phá vỡ. Đó là lý do các quốc gia, trong đó có Việt Nam, đang gấp rút nghiên cứu và chuẩn hóa các thuật toán hậu lượng tử (PQC - Post Quantum Cryptography) để “khóa lại tương lai” trước khi nó bị mở bằng một chiếc chìa khóa lượng tử.
Theo Báo cáo Quantum Index Report 2025 của MIT, máy tính lượng tử đang chuyển dịch từ phòng thí nghiệm sang thương mại, với tốc độ tăng trưởng hằng năm dự kiến đạt 27%. Điều này có nghĩa: các quốc gia, tổ chức và doanh nghiệp đang chạy đua để "miễn dịch hóa" hạ tầng số trước khi cơn bão lượng tử quét qua.
Tuy nhiên, sự chuẩn bị này không đơn giản. Việc chuyển đổi hệ thống mã hóa truyền thống sang hậu lượng tử sẽ đòi hỏi thay đổi sâu rộng trong hạ tầng phần mềm, phần cứng, chính sách pháp lý và quy trình vận hành – chưa kể sự thiếu đồng bộ giữa các quốc gia khiến nguy cơ “điểm yếu liên kết” ngày càng lớn.
An ninh mạng trong thời đại lượng tử không thể chỉ là bài toán của ngành công nghệ thông tin. Nó là vấn đề sống còn với các lĩnh vực tài chính, pháp lý, y tế, quốc phòng – và bất kỳ quốc gia hay doanh nghiệp nào sử dụng công nghệ số.
Không có vùng trũng cho chuẩn mã hóa hậu lượng tử: hoặc tất cả cùng an toàn, hoặc bất kỳ điểm yếu nào cũng có thể trở thành cửa hậu của toàn hệ thống.
Nếu trước đây mã hóa là tường thành vững chắc bảo vệ dữ liệu, thì nay, máy tính lượng tử đang mang đến một thứ “vũ khí phá thành” hiệu quả chưa từng có. Vấn đề không còn là “liệu nó có đến không” mà là “chúng ta có đủ sẵn sàng khi nó đến hay không”.
Hành động sớm không chỉ là ưu thế công nghệ, mà còn là điều kiện cần để giữ vững lòng tin trong thế giới số – nơi giá trị của mọi giao dịch, hợp đồng và xác thực đều đặt trên một niềm tin vô hình: dữ liệu không thể bị giả mạo.