Trong hai năm qua, sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo (AI) đã kéo theo một làn sóng xây dựng trung tâm dữ liệu chưa từng có, mà nhiều chuyên gia mô tả như “cơn sốt vàng kỹ thuật số” của thời đại mới. Các tập đoàn công nghệ hàng đầu như Amazon, Microsoft hay Google đồng loạt lao vào cuộc đua mở rộng hạ tầng, với tham vọng định hình tương lai của AI. Tuy nhiên, những tín hiệu gần đây cho thấy đà tăng trưởng ấy đang chững lại – không phải vì nhu cầu sụt giảm, mà bởi chính giới hạn của hệ sinh thái đang bắt đầu lộ diện.
Thực tế, việc Amazon Web Services tạm dừng đàm phán một số hợp đồng thuê trung tâm dữ liệu, hay Microsoft cắt bỏ các dự án ngốn 2 GW điện tại Mỹ và châu Âu, là dấu hiệu cho thấy thị trường đang bước vào giai đoạn "tiêu hóa" sau một chu kỳ tăng trưởng quá nóng. Cơn khát mở rộng hạ tầng AI giai đoạn 2022–2024 đã đẩy các ông lớn vào tình thế “ôm đồm” – đầu tư ồ ạt trước khi thực sự hiểu rõ giá trị và giới hạn của mô hình AI tạo sinh.
Với hơn 175 tỷ USD chi tiêu chỉ riêng cho hợp đồng thuê trung tâm dữ liệu, Microsoft đang buộc phải đánh giá lại: Liệu chi phí này có tương xứng với giá trị mà AI hiện tại mang lại? Ngay cả khi doanh nghiệp sẵn sàng chi 200 USD mỗi tháng cho ChatGPT cao cấp, OpenAI vẫn chưa thể đảm bảo một mô hình sinh lời bền vững. Điều đó đặt ra một câu hỏi nghiêm túc: Đâu là điểm cân bằng giữa kỳ vọng và hiệu quả thực tế?
AI không chỉ là phần mềm thông minh – nó là một ngành công nghiệp khát điện. Một trung tâm dữ liệu hiện đại cho ứng dụng AI có thể tiêu thụ đến 500 MW – gấp hơn tám lần so với mức trung bình chỉ ba năm trước. Khi khả năng cung cấp điện của lưới quốc gia bị bào mòn, nhiều khu vực bắt đầu từ chối hoặc trì hoãn kết nối trung tâm dữ liệu mới. Thách thức này không còn là vấn đề kỹ thuật, mà là một bài toán năng lượng và quy hoạch quốc gia.
Nghiên cứu gần đây còn cảnh báo, nếu không có đột phá công nghệ trong điện toán và quản lý năng lượng, các trung tâm dữ liệu AI có thể cần lượng điện tương đương 9 lò phản ứng hạt nhân mỗi cái vào năm 2030 – một viễn cảnh không thể xem nhẹ cả về môi trường lẫn chi phí xã hội.
Cơn sốt AI và trung tâm dữ liệu không còn là câu chuyện của riêng ngành công nghệ. Việc Mỹ xem xét tăng thuế đối với phần cứng AI nhập khẩu đang khiến toàn bộ chuỗi cung ứng đứng trước nguy cơ bị xáo trộn. Nếu chi phí thiết bị tăng vọt, những dự án trị giá hàng trăm tỷ USD có thể phải hoãn hoặc định hướng lại. Điều này buộc các hãng phải xem xét lại chiến lược đầu tư: từ đàm phán lại hợp đồng đến dịch chuyển sản xuất, đa dạng hóa địa lý, thậm chí hợp tác phát triển hạ tầng tại các khu vực có ưu đãi thuế.
Dù có dấu hiệu điều chỉnh, các chuyên gia như Pankaj Sachdeva (McKinsey) cảnh báo không nên nhầm lẫn sự chững lại cục bộ với suy thoái toàn ngành. AI và nhu cầu lưu trữ – xử lý dữ liệu vẫn còn dư địa tăng trưởng rất lớn, nhưng đòi hỏi chiến lược thông minh và bền vững hơn.
Đây là giai đoạn mà ngành công nghiệp phải rũ bỏ tư duy "phình to bằng mọi giá" để chuyển sang "tối ưu hoá từng watt điện và từng byte dữ liệu". Trung tâm dữ liệu trong kỷ nguyên AI không chỉ là một công trình công nghệ – đó là một bài toán tích hợp giữa hạ tầng, chính sách, thương mại và đạo đức sử dụng tài nguyên.
Liệu các ông lớn công nghệ có dám thừa nhận giới hạn, để bắt đầu xây dựng một hạ tầng AI có trách nhiệm hơn? Hay chúng ta chỉ đang tạm nghỉ giữa những cơn sóng tăng trưởng tiếp theo?