Ngày 1/5 vừa qua, đập thủy điện Shuangjiangkou – công trình thủy điện có độ cao lớn nhất thế giới – chính thức bước vào giai đoạn tích nước đầu tiên. Với chiều cao thiết kế 315 m, vượt qua kỷ lục của đập Jinping-I, dự án này không chỉ là một kỳ tích kỹ thuật mà còn là biểu tượng rõ nét cho tham vọng địa chiến lược và năng lượng bền vững của Trung Quốc trong thế kỷ 21.
Dự án trị giá gần 5 tỷ USD này đã mất gần một thập kỷ để hình thành, nằm ở khu vực địa hình hiểm trở thuộc Châu tự trị dân tộc Tạng và Khương, nơi thượng nguồn sông Đại Độ chảy qua từ cao nguyên Tây Tạng. Đây là điểm giao thoa giữa kỹ thuật hiện đại và điều kiện tự nhiên phức tạp: độ cao hơn 2.400 m, địa chất không ổn định, cùng các yêu cầu nghiêm ngặt về chống động đất, chống thấm và quản lý dòng chảy cực đoan.
Trong một quốc gia đã xây dựng hơn 22.000 đập lớn kể từ những năm 1950 – chiếm một nửa tổng số đập trên toàn thế giới – thì Shuangjiangkou đại diện cho giai đoạn phát triển mới: công nghệ cao, tự động hóa và khả năng thích ứng với môi trường tự nhiên khắc nghiệt. Hệ thống robot, cảm biến 5G, máy bay không người lái, và cả chiến lược bảo tồn thực vật bản địa đều được triển khai trong nỗ lực dung hòa giữa phát triển và bảo vệ sinh thái.
Khi hoàn thiện, Shuangjiangkou sẽ cung cấp hơn 7 tỷ kWh điện mỗi năm – tương đương nhu cầu của 3 triệu hộ gia đình, giảm tiêu thụ gần 3 triệu tấn than và hơn 7 triệu tấn khí CO₂. Nhưng quan trọng hơn, nó là mắt xích quan trọng trong hệ thống năng lượng sạch mà Trung Quốc đang đẩy mạnh nhằm đạt mục tiêu trung hòa carbon vào năm 2060.
Tuy vậy, bên cạnh mặt tích cực, công trình này cũng đặt ra những câu hỏi lớn: Với việc kiểm soát phần lớn lưu vực các dòng sông lớn ở tây nam – nơi có tầm ảnh hưởng xuyên biên giới – Trung Quốc đang định hình lại hệ sinh thái thủy văn không chỉ của mình, mà còn của toàn khu vực hạ lưu Đông Nam Á. Thách thức không còn là kỹ thuật, mà là cân bằng lợi ích giữa phát triển năng lượng, môi sinh, và quan hệ khu vực.
Shuangjiangkou vì thế không chỉ là một đập thủy điện – mà là một lời khẳng định: Trung Quốc không ngừng vươn tới đỉnh cao về hạ tầng và công nghệ, kể cả tại những nơi hiểm trở nhất.