Kể từ khi ra mắt vào năm 2013, Telegram đã thu hút sự chú ý toàn cầu nhờ vào cam kết bảo mật và các tính năng ưu việt. Tuy nhiên, cùng với sự gia tăng người dùng, nền tảng này cũng trở thành điểm đến phổ biến cho các hoạt động phi pháp. Tại Việt Nam, nơi gần một phần ba người dùng Internet sở hữu tài khoản Telegram, nền tảng này đã trở thành môi trường thuận lợi cho các nhóm tội phạm mạng hoạt động công khai.
Một ví dụ điển hình là nhóm Telegram chuyên mua bán tài khoản ngân hàng, với quảng cáo lừa đảo như "nhận mở tài khoản ảo", "bao rút tiền", hay "chuyển tiền sinh trắc học". Nhóm này, hoạt động từ năm 2023 và hiện có hơn 4.000 thành viên, chuyên cung cấp dịch vụ tạo tài khoản giả mạo và giấy tờ giả. Sự tồn tại của nhóm này cho thấy việc lạm dụng Telegram để thực hiện các hoạt động phi pháp ngày càng phổ biến.
Telegram: Dark web kiểu mới
Trước đây, tội phạm mạng thường hoạt động trên dark web, một phần chìm của Internet yêu cầu trình duyệt đặc biệt và các URL phức tạp. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, Telegram đã nổi lên như một "dark web kiểu mới", nơi các hoạt động phi pháp diễn ra công khai và dễ dàng tiếp cận. Được sáng lập bởi tỷ phú Pavel Durov, nền tảng này cho phép người dùng truy cập thông qua các ứng dụng di động hoặc trình duyệt web mà không cần phải sử dụng công cụ bảo mật đặc biệt.
Theo báo cáo của hãng bảo mật Kaspersky vào tháng 7, "tội phạm mạng ngày càng sử dụng Telegram như một nền tảng cho các hoạt động thị trường ngầm". Telegram đã chứng kiến sự gia tăng 53% trong số các bài đăng quảng cáo dịch vụ phi pháp trong hai tháng qua. Các chuyên gia nhận định rằng ba yếu tố chính thu hút tội phạm mạng đến Telegram bao gồm tính phổ biến, cảm giác an toàn và khả năng tìm kiếm dễ dàng.
Vấn đề và thách thức
Với hơn 950 triệu người dùng toàn cầu và dự kiến sớm đạt mốc 1 tỷ người dùng, Telegram tiếp tục mở rộng ảnh hưởng. Tuy nhiên, sự phổ biến này cũng đồng nghĩa với việc nền tảng phải đối mặt với nhiều thách thức trong việc kiểm soát nội dung. Pavel Durov, nhà sáng lập Telegram, đã nhiều lần nhấn mạnh cam kết không thu thập dữ liệu người dùng và không hợp tác với các chính phủ, điều này tạo cảm giác an toàn cho các tội phạm mạng.
Tại Việt Nam, Telegram đã trở thành công cụ chính trong các vụ lừa đảo như lừa "cộng tác viên" và "làm nhiệm vụ". Ông Ngô Minh Hiếu, nhà sáng lập dự án Chống lừa đảo, cho biết kẻ gian thường sử dụng Telegram để tiếp cận và lừa đảo người dùng, lợi dụng tính ẩn danh và khả năng xóa dấu vết của nền tảng này.
Những bước ngoặt và tương lai
Telegram đang nỗ lực duy trì độc lập tài chính thông qua việc gọi vốn đầu tư, dự định IPO và bán quảng cáo. Tuy nhiên, kế hoạch này có thể bị ảnh hưởng nghiêm trọng sau khi Pavel Durov bị bắt giữ tại Pháp vào ngày 24/8. OFMIN, cơ quan phụ trách chống bạo lực trẻ vị thành niên của Pháp, đã phát lệnh bắt Durov với cáo buộc nền tảng không đủ người kiểm duyệt và thiếu hợp tác với chính quyền. Durov có thể đối mặt với án tù lên đến 20 năm vì các cáo buộc liên quan đến hoạt động phi pháp trên Telegram.
Trong khi Telegram khẳng định tuân thủ luật pháp châu Âu và cho rằng việc kiểm duyệt nằm trong tiêu chuẩn ngành, thực tế vẫn cho thấy nền tảng này đang là một môi trường thuận lợi cho tội phạm mạng. Việc xử lý các vấn đề này sẽ là thách thức lớn đối với Telegram trong tương lai gần.