Trong bối cảnh Facebook ngày càng trở thành "hệ sinh thái khổng lồ" với hàng tỷ người dùng và hàng triệu nội dung xuất hiện mỗi giờ, mạng xã hội này đang trượt xa khỏi vai trò ban đầu của nó – nơi kết nối bạn bè và chia sẻ khoảnh khắc – để trở thành một dòng chảy hỗn loạn, nơi người dùng dễ bị lấn át bởi thông tin rác, nội dung gây nghiện và quảng cáo cá nhân hóa quá mức.
Việc Facebook ngày càng gia tăng thử nghiệm các thuật toán “siết hiển thị”, như hạ cấp nội dung kém hữu ích hoặc kiểm soát bài viết lách luật, cho thấy bản thân nền tảng cũng đã nhận ra sự mất kiểm soát trong trải nghiệm người dùng. Tuy nhiên, vấn đề cốt lõi không chỉ nằm ở phía Facebook – mà còn nằm ở chính người dùng khi thiếu kỹ năng và công cụ để chủ động dọn dẹp và tinh chỉnh không gian số của mình.
Facebook từng hứa hẹn cá nhân hóa trải nghiệm người dùng thông qua thuật toán. Nhưng theo thời gian, công nghệ ấy lại dần trở thành "kẻ dẫn dắt" thay vì "người phục vụ". News Feed liên tục gợi ý các bài đăng từ trang lạ, nhóm xa lạ, hoặc nội dung giật gân chỉ vì chúng dễ tạo ra tương tác – bất chấp việc người dùng có quan tâm hay không. Sự mệt mỏi vì quá tải thông tin là một hệ quả tất yếu.
Trong trường hợp này, công cụ quan trọng nhất không còn là thuật toán, mà là quyền kiểm soát của người dùng. Từ việc bỏ theo dõi các trang gây phiền, rời nhóm vô bổ, đến thiết lập bộ lọc nội dung trên bảng tin, tất cả đều là những hành động “lấy lại quyền kiểm duyệt cá nhân” giữa biển thông tin hỗn độn.
Facebook không đơn thuần là một mạng xã hội nữa – nó là một công cụ tiêu tốn thời gian tinh vi. Những video Reels, nội dung ngắn tự phát, hay thông báo ký ức liên tục được đưa ra để kéo giữ sự chú ý, thậm chí cả khi người dùng không hề có ý định sử dụng.
Trong bối cảnh đó, việc tắt tự động phát video, giới hạn thời gian truy cập, hay lọc ký ức không mong muốn không chỉ giúp bảo vệ năng suất cá nhân, mà còn là cách để người dùng duy trì sức khỏe tinh thần. Một News Feed sạch sẽ không chỉ giảm căng thẳng mà còn trả lại cho mạng xã hội ý nghĩa ban đầu: nơi giao tiếp, không phải nơi gây nghiện.
Một khía cạnh tâm lý quan trọng nhưng thường bị bỏ qua là áp lực xã hội đến từ lượt tương tác – like, share, cảm xúc. Với một số người, số lượng cảm xúc là thước đo tự tin hay đánh giá bản thân. Bằng cách ẩn số lượt thích trên bài viết, người dùng có thể bước ra khỏi “trò chơi so sánh” không cần thiết và tập trung hơn vào nội dung thật sự.
Facebook cá nhân hóa quảng cáo dựa trên hành vi người dùng – nhưng cá nhân hóa không đồng nghĩa với phù hợp. Người dùng ngày càng cần tự hỏi: "Tôi đang mua gì từ Facebook? Một sản phẩm? Hay một định hình hành vi mà tôi không nhận ra?"
Việc hạn chế cá nhân hóa quảng cáo, chọn lọc chủ đề và thương hiệu hiển thị, hay thậm chí là chặn các từ khóa độc hại trong phần bình luận chính là bước đi đầu tiên để tạo ra một "khoảng không số" an toàn, lành mạnh và không bị thao túng bởi những nội dung gây xáo trộn cảm xúc.
Không có mạng xã hội nào hoàn hảo, nhưng cách mà người dùng sử dụng Facebook sẽ định hình mức độ tiêu cực hay tích cực mà nền tảng này tác động đến họ. Khi Facebook ngày càng giống một “chợ thông tin” đông đúc và nhiều tầng lớp, mỗi cá nhân cần trở thành một người “chủ nhà kỹ thuật số thông minh” – biết dọn dẹp, sắp xếp và giới hạn.
Dọn dẹp Facebook không phải hành động phụ – mà là một kỹ năng sống số thiết yếu trong thời đại của nhiễu loạn thông tin.