Trong thế giới công nghệ cao ngày nay, khả năng "nhìn xuyên tường" từng là đặc quyền của các siêu anh hùng trên màn ảnh nay đang dần trở thành hiện thực – dưới bàn tay của chính các cơ quan thực thi pháp luật. FBI, một trong những tổ chức tình báo quyền lực nhất nước Mỹ, mới đây bày tỏ ý định đưa vào sử dụng rộng rãi hệ thống radar có khả năng phát hiện con người qua vật cản như tường, với độ chính xác cao và thao tác đơn giản.
Đây không phải là một nguyên mẫu đầy hứa hẹn nằm trong phòng thí nghiệm, mà là sản phẩm thương mại hóa có thật, được phát triển bởi công ty Maxentric Technologies với tên gọi “Detect Presence of Life”. Như đúng tên gọi, thiết bị nhỏ gọn này có thể xác định sự hiện diện con người dù họ đang đứng, nằm hay di chuyển – tất cả chỉ nhờ sóng vô tuyến phản xạ và một ứng dụng cầm tay.
Theo các nhà nghiên cứu radar, công nghệ như vậy vốn đã manh nha từ hàng thập kỷ trước, nhưng việc ứng dụng thực địa vẫn bị hạn chế bởi nhiều yếu tố kỹ thuật. Điều đáng nói là các thử nghiệm gần đây – được Bộ An ninh Nội địa Mỹ (DHS) và FBI tổ chức – đã ghi nhận những bước tiến ấn tượng về khả năng phân biệt người thật với các chuyển động cơ học như quạt trần hay điều hòa, cũng như khả năng định vị trong các tòa nhà thực.
Tuy nhiên, không thể không đặt câu hỏi: Liệu sự chính xác ấy có đủ để biện minh cho ranh giới đạo đức mà nó sắp vượt qua?
Bởi công nghệ không bao giờ phát triển trong khoảng trống đạo lý. Radar xuyên tường, nếu được triển khai rộng rãi, không đơn thuần là công cụ chống khủng bố hay giải cứu con tin – như các kịch bản thường thấy trong phim hành động. Trong thực tế, nó mở ra khả năng giám sát dân sự chưa từng có tiền lệ.
Khi khả năng phát hiện chuyển động xuyên qua vật thể trở nên phổ biến và dễ vận hành bằng một chiếc điện thoại hoặc máy tính bảng, điều đó có nghĩa rằng rào cản kỹ thuật đã bị phá bỏ. Câu hỏi tiếp theo không còn là “liệu nó có hoạt động?”, mà là “ai được phép sử dụng – và sử dụng vào mục đích gì?”.
FBI, DHS và các cơ quan thực thi pháp luật liên bang rõ ràng là những người thụ hưởng trực tiếp. Nhưng sau đó thì sao? Công nghệ có thể rơi vào tay tư nhân? Nhà phát triển có tiếp tục bán cho các lực lượng an ninh tại các quốc gia khác – nơi tiêu chuẩn về quyền riêng tư yếu hơn rất nhiều?
Trong khi đó, bản thân công nghệ này vẫn tồn tại nhiều giới hạn. Theo báo cáo thử nghiệm, radar vẫn có thể gặp khó khăn trong việc xác định chính xác số lượng và vị trí từng cá nhân trong không gian kín – đặc biệt khi tường làm từ vật liệu cản sóng như bê tông cốt thép hay gạch dày.
Sự phát triển của hệ thống radar như “Detect Presence of Life” là một minh chứng rõ nét cho xu hướng chuyển dịch từ công nghệ dân sự sang công nghệ giám sát. Nó là lời nhắc nhở rằng, trong kỷ nguyên hậu-AI, quyền lực không chỉ nằm trong tay kẻ sở hữu vũ khí, mà còn ở kẻ nắm được dữ liệu – đặc biệt là dữ liệu "ẩn" sau những bức tường tưởng chừng riêng tư nhất.
Nếu thiếu đi khung pháp lý và minh bạch sử dụng, công nghệ này có thể trở thành biểu tượng mới cho sự xâm phạm quyền cá nhân – dù với mục tiêu chống tội phạm chính đáng. Vấn đề không nằm ở công nghệ, mà ở chỗ xã hội có kịp đặt ra những giới hạn cần thiết trước khi nó được triển khai đại trà.