Lần đầu tiên trong lịch sử viễn thông Việt Nam, một tuyến cáp quốc tế hoàn toàn do người Việt thiết kế, đầu tư và vận hành – hệ thống cáp quang đất liền VSTN – chính thức đi vào hoạt động. Đây không chỉ là một dự án hạ tầng, mà là cột mốc thể hiện bước chuyển mình về tư duy chiến lược, khả năng làm chủ công nghệ và khát vọng định hình vai trò mới trong bản đồ số khu vực.
Trong nhiều năm qua, kết nối Internet quốc tế của Việt Nam gần như hoàn toàn phụ thuộc vào các tuyến cáp quang biển – vốn mong manh, thường xuyên đứt gãy và mất hàng tháng để khắc phục. Việc vận hành VSTN – tuyến cáp quang đất liền dài hơn 3.900 km đi qua Việt Nam, Lào, Thái Lan, Malaysia và Singapore – đã thay đổi hoàn toàn thế trận.
Khác với các tuyến cáp biển mà Việt Nam chỉ là một trong nhiều bên tham gia đầu tư, VSTN là sản phẩm hoàn toàn “Make in Vietnam”, do VNPT làm chủ từ thiết kế, triển khai đến khai thác. Điều này đồng nghĩa với quyền kiểm soát toàn trình – một yếu tố chiến lược trong thời đại mà kết nối số không còn là hạ tầng phụ trợ, mà là mạch máu sống của nền kinh tế số.
Hơn 30 sự cố cáp biển chỉ trong vòng hai năm, nhiều thời điểm đến 80% dung lượng quốc tế bị mất – những con số được chính Tổng giám đốc VNPT công bố cho thấy mức độ phụ thuộc và rủi ro quá lớn nếu thiếu các phương án dự phòng. VSTN xuất hiện đúng lúc như một “van an toàn” cấp thiết, mang đến tuyến kết nối có khả năng phục hồi nhanh, linh hoạt, không phụ thuộc yếu tố địa chính trị hay thời tiết như cáp biển.
Không chỉ phục vụ truyền tải dữ liệu đơn thuần, VSTN còn là tuyến kết nối tối ưu cho những dịch vụ yêu cầu độ trễ thấp và băng thông cao như điện toán đám mây, tài chính số, AI, hội nghị trực tuyến – những mảng đang định hình bộ mặt của nền kinh tế số toàn cầu. Hệ thống DWDM với dung lượng thiết kế lên đến 12 Tbps là minh chứng cho tầm nhìn này.
Trong kỷ nguyên mới, năng lực làm chủ hạ tầng số chính là biểu hiện của chủ quyền quốc gia. Khi Việt Nam có thể tự đầu tư một tuyến cáp xuyên biên giới, đảm bảo kết nối liên tục với các trung tâm dữ liệu ASEAN mà không cần thông qua bên thứ ba, đó là lời khẳng định về năng lực và vị thế.
Bộ trưởng Bộ Khoa học Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng gọi VSTN là hình ảnh “sinh động về Một ASEAN số”, nhưng đồng thời cũng nhấn mạnh đây là “mệnh lệnh” về một hạ tầng số bền vững và an toàn. Hạ tầng viễn thông không còn là bài toán kỹ thuật thuần túy, mà đã trở thành vấn đề về an ninh, chiến lược, và cả sự độc lập trong không gian mạng.
Trong hơn hai thập kỷ qua, Việt Nam tham gia không ít dự án cáp biển, nhưng phần lớn chỉ với vai trò góp vốn và khai thác. VSTN là lần đầu tiên có sự đổi vai toàn diện – từ bên phụ thuộc thành bên kiến tạo. Đó là kết quả của một bước chuyển tư duy: từ phòng ngự bị động sang chủ động xây dựng hạ tầng.
Việc VNPT dám “đi trước” không chỉ thể hiện năng lực nội tại, mà còn là thông điệp: Việt Nam sẵn sàng làm chủ những mắt xích quan trọng nhất trong chuỗi giá trị số. Bộ trưởng Hùng kỳ vọng đây mới chỉ là tuyến đầu tiên, mở đường cho những dự án tương tự – nhằm xây dựng một hạ tầng số “siêu rộng, siêu lớn, phổ cập, mở, an toàn và xanh”.
Tuyến cáp VSTN không chỉ giúp Việt Nam giảm phụ thuộc vào hạ tầng quốc tế, mà còn thể hiện quyết tâm tự chủ về công nghệ, dữ liệu và chiến lược. Trong một thế giới mà kinh tế số đang định hình lại cán cân quyền lực toàn cầu, mỗi mét cáp quang không còn là dây dẫn tín hiệu, mà là đường biên mềm của chủ quyền quốc gia.
Và VSTN, với sợi quang chạy xuyên ASEAN, chính là một trong những đường biên ấy – được người Việt thiết kế, làm chủ và viết tiếp bằng chính tinh thần tiến công của mình.