Tại hội nghị Stripe Sessions 2025, Mark Zuckerberg một lần nữa hé lộ tham vọng lớn của Meta: đưa trí tuệ nhân tạo không chỉ trở thành công cụ, mà là "bạn đồng hành" của mỗi người. “Mọi người sẽ có một hệ thống hiểu họ sâu sắc nhất”, ông nói. Và hệ thống đó – theo Zuckerberg – là AI.
Zuckerberg không nói về AI như một trợ lý công việc nữa. Ông nói về nó như một bạn thân, một nhà trị liệu, thậm chí là người yêu. Với những người không thể tiếp cận liệu pháp tâm lý, ông tin rằng AI có thể là “bước đầu tiên để chữa lành”. Nhưng liệu AI thực sự có thể lấp đầy khoảng trống mà những mối quan hệ con người để lại?
Theo ông chủ Meta, một người bình thường chỉ có khoảng 3 người bạn thật sự – trong khi họ mong muốn con số gấp 5 lần. Chính sự thiếu hụt này mở ra cánh cửa cho AI trở thành “người lắng nghe không phán xét”, luôn sẵn sàng chia sẻ, không đòi hỏi và không làm phiền. Đó cũng là điểm hấp dẫn nhất – và nguy hiểm nhất – của AI dưới dạng người bạn.
Các nghiên cứu cho thấy sự cô đơn đang gia tăng, đặc biệt ở giới trẻ – nhóm được cho là sẽ tiếp cận AI nhiều nhất. Khi xã hội hiện đại đẩy nhanh tốc độ sống, kết nối con người dần bị thay thế bởi tương tác qua màn hình. Trong môi trường đó, chatbot AI xuất hiện như giải pháp tiện lợi, dễ tiếp cận, luôn sẵn sàng.
Nhưng như nhà nghiên cứu Harry Farmer cảnh báo, chính sự “dễ chịu” ấy có thể là con dao hai lưỡi. “AI không gây khó chịu hay xấu hổ như trò chuyện thật. Điều đó khiến người dùng khó xây dựng và duy trì mối quan hệ ngoài đời thực”. Đó là một dạng kỳ vọng sai lệch – nơi AI trở thành tiêu chuẩn quan hệ xã hội, dù không có thực thể hay cảm xúc thật.
Sự thật là Meta đang đặt cược lớn vào AI, không chỉ dưới góc độ kỹ thuật mà cả xã hội. Công ty đang đổ hàng tỷ USD vào Meta AI, phát triển chatbot có thể được “cá nhân hóa” theo từng người dùng. Những AI này không chỉ là công cụ, mà là sản phẩm tâm lý – được thiết kế để gợi cảm giác thân thuộc, gần gũi, tạo dựng mối quan hệ.
Câu hỏi là: đó có còn là công nghệ phục vụ con người – hay là công nghệ thay thế con người?
Zuckerberg đang vẽ ra viễn cảnh nơi con người có bạn là AI để chữa lành cô đơn. Nhưng ông không nói rằng chính môi trường kỹ thuật số mà Meta và các nền tảng mạng xã hội tạo ra là một phần nguyên nhân khiến xã hội cô lập hơn.
AI có thể là công cụ hỗ trợ tinh thần, thậm chí là bạn tạm thời. Nhưng nó không thể thay thế hoàn toàn cảm xúc, sự bất định, tính đa chiều và cả... những va chạm không thể lập trình được của mối quan hệ con người. Khi “bạn bè AI” trở thành xu hướng, điều quan trọng không phải là việc ta có bao nhiêu người bạn ảo, mà là có còn giữ được kỹ năng – và nhu cầu – để kết nối thật.