Chi tiết vụ kiện
Susana Martinez-Conde và Stephen Macknik, giáo sư tại Đại học Y khoa SUNY Downstate (New York), đã đệ đơn kiện tập thể vào thứ Năm (9/10/2025), cáo buộc Apple sử dụng các “thư viện bóng tối” chứa sách lậu để phát triển Apple Intelligence – bộ tính năng AI tích hợp trên các thiết bị iOS như iPhone và iPad. Đơn kiện cho biết Apple đã sử dụng các tập dữ liệu bao gồm hàng ngàn cuốn sách vi phạm bản quyền, trong đó có hai tác phẩm của Martinez-Conde và Macknik: Champions of Illusion: The Science Behind Mind-Boggling Images and Mystifying Brain Puzzles (Những nhà vô địch của ảo ảnh: Khoa học đằng sau những hình ảnh gây choáng váng và những câu đố trí não bí ẩn) và Sleights of Mind: What the Neuroscience of Magic Reveals About Our Everyday Deceptions (Những trò lừa bịp của trí óc: Khoa học thần kinh về phép thuật tiết lộ điều gì về những trò lừa bịp thường ngày của chúng ta).
Các giáo sư yêu cầu bồi thường thiệt hại (chưa xác định số tiền) và lệnh cấm Apple tiếp tục sử dụng trái phép các tác phẩm có bản quyền.
Bối cảnh pháp lý và tác động kinh tế
Vụ kiện này nằm trong làn sóng khởi kiện từ các chủ sở hữu bản quyền, bao gồm tác giả, hãng tin tức và nhãn hiệu âm nhạc, nhắm vào các công ty công nghệ như OpenAI, Microsoft và Meta vì sử dụng trái phép tác phẩm để huấn luyện AI. Trước đó, vào tháng 8/2025, Anthropic đã đồng ý trả 1.5 tỷ USD để dàn xếp một vụ kiện tương tự liên quan đến chatbot Claude. Một nhóm tác giả khác cũng kiện Apple vào tháng 9/2025 với cáo buộc tương tự.
Đáng chú ý, đơn kiện nhấn mạnh rằng ngay sau khi Apple công bố Apple Intelligence, giá trị thị trường của công ty đã tăng vọt hơn 200 tỷ USD chỉ trong một ngày – được mô tả là “ngày sinh lời nhất trong lịch sử Apple”. Điều này làm dấy lên tranh cãi về việc các công ty công nghệ hưởng lợi khổng lồ từ việc sử dụng trái phép tài sản trí tuệ.
Phản hồi từ các bên
Đại diện Apple, Martinez-Conde, Macknik và luật sư của họ chưa đưa ra bình luận chính thức về vụ kiện vào thứ Sáu (10/10/2025).
Tác động đến Việt Nam
Ngành điện tử Việt Nam, đặc biệt là các nhà máy sản xuất iPhone của Apple tại Bắc Ninh và Hải Phòng (chiếm 20% sản lượng toàn cầu), có thể chịu ảnh hưởng gián tiếp từ vụ kiện. Nếu Apple bị phạt nặng hoặc buộc thay đổi quy trình huấn luyện AI, chi phí phát triển Apple Intelligence có thể tăng 5-10%, làm chậm tiến độ triển khai tính năng AI trên iPhone 17, dự kiến ra mắt năm 2026. Điều này có thể ảnh hưởng đến kế hoạch mở rộng sản xuất của Apple tại Việt Nam, nơi đã thu hút 2 tỷ USD đầu tư FDI từ công ty này trong năm 2025. Ngoài ra, rủi ro pháp lý cũng khiến các đối tác cung ứng linh kiện tại Việt Nam, như Foxconn, phải tăng cường minh bạch chuỗi cung ứng để tránh vi phạm bản quyền phần mềm.
Kết luận
Vụ kiện Apple là lời cảnh báo cho các gã khổng lồ công nghệ về trách nhiệm sử dụng dữ liệu hợp pháp trong phát triển AI. Đối với Việt Nam, đây là cơ hội để củng cố vị thế trong chuỗi cung ứng công nghệ cao, nhưng đòi hỏi đầu tư mạnh vào pháp lý và hạ tầng để hỗ trợ các dự án AI của Apple và các đối tác. Nếu không hành động kịp thời, Việt Nam có thể mất cơ hội thu hút thêm 1-2 tỷ USD FDI từ các dự án AI và điện tử.