Theo báo cáo “Phân tích nguồn ô nhiễm tại Việt Nam” vừa được Ngân hàng Thế giới (World Bank) công bố, ước tính có khoảng 3,1 triệu tấn rác thải nhựa được thải ra trên đất liền ở Việt Nam và ít nhất 10% trong số này đổ ra đại dương. Phần lớn chất thải nhựa làm ô nhiễm sông và biển ở Việt Nam là đồ nhựa dùng một lần, có giá trị thấp như: Túi nylon, hộp đựng thức ăn bằng xốp và ống hút,...
Báo cáo trên cũng cho thấy chất thải nhựa là loại phổ biến thu gom được trong các khảo sát thực địa, chiếm 94% về số lượng và 71% trọng lượng.
Trong đó, phần lớn rác thải nhựa rò rỉ ra đại dương là bao bì thực phẩm mang đi (chiếm 44% về số lượng), chất thải liên quan nghề cá (chiếm 33%) và rác thải hộ gia đình (chiếm 22%). Cùng với tú nhựa, hộp xốp đựng thực phẩm được xác định là một trong năm loại nhựa hàng đầu ở cả các địa điểm ven sông và ven biển...
Về số lượng rác, báo cáo ghi nhận 10 loại nhựa phổ biến nhất chiếm hơn 81% tổng số đồ nhựa thu gom được ở các địa điểm khảo sát ven sông và hơn 84% ở các địa điểm ven biển. Điển hình như mảnh nhựa mềm, lưới ngư cụ, túi nylon sử dụng một lần, hộp xốp đựng thức ăn, ống hút, mảnh nhựa cứng, bao bì vỏ bim bim,...
Với hiện trạng rác thải nhựa từ đất liền rò rỉ ra biển kể trên, chỉ số bờ biển sạch (CCI) - một công cụ được đơn vị nghiên cứu sử dụng để đánh giá mức độ sạch tương đối của bờ biển, đã chỉ ra 71% các địa điểm ven biển là cực kỳ bẩn.
Nghiên cứu trên cũng dự báo tình trạng ô nhiễm rác thải nhựa đại dương sẽ trở nên tồi tệ hơn; khi đô thị hóa cùng với sự gia tăng dân số nhanh chóng và phát triển kinh tế mạnh mẽ sẽ dẫn đến khối lượng rác thải sinh hoạt ngày càng tăng nhanh.
Để giải quyết tình trạng ô nhiễm đại dương do những vật dụng bằng nhựa trên gây ra, World Bank khuyến nghị Việt Nam cần thực hiện cắt giảm dần các sản phẩm liên quan đến đồ nhựa dùng một lần theo từng giai đoạn; đi kèm với đó là việc khuyến khích các sản phẩm thay thế và cải thiện hệ thống quản lý chất thải rắn.
Một báo cáo khác của World Bank, có tiêu đề "Hướng tới một Lộ trình quốc gia về Nhựa dùng một lần tại Việt Nam", đề xuất cần có cách tiếp cận theo từng giai đoạn để giải quyết tình trạng ô nhiễm rác thải nhựa thông qua sự kết hợp giữa các công cụ chính sách và cơ chế tài khóa, bắt đầu từ việc hạn chế sử dụng và thu phí, và cuối cùng là cấm sử dụng.
Kinh nghiệm quốc tế cho thấy lợi ích mang lại của việc loại bỏ dần nhựa dùng một lần sẽ lớn hơn chi phí bỏ ra. Tuy nhiên, quá trình chuyển đổi hiệu quả đòi hỏi một cách tiếp cận theo từng giai đoạn để bù đắp thiệt hại cho người sản xuất đồng thời cần chuẩn bị các cơ chế khuyến khích người tiêu dùng và doanh nghiệp thay đổi hành vi.
Báo cáo khuyến nghị Việt Nam có thể bắt đầu với những hạn chế sử dụng nhựa dùng một lần trong cửa hàng ăn uống và các cơ sở lưu trú. Báo cáo cũng đề xuất thu phí đối với túi nhựa không phân hủy sinh học và cốc cà phê mang đi. Lộ trình hướng tới mục tiêu áp đặt lệnh cấm lưu thông các sản phẩm ống hút nhựa, túi nhựa khó phân hủy sinh học và hộp đựng thực phẩm.
Lộ trình chính sách này sẽ hỗ trợ thực hiện nghị định 08/2022/NĐ-CP của chính phủ, quy định một số điều của Luật Bảo vệ Môi trường liên quan đến quản lý chất thải nhựa.
Hai báo cáo này được tài trợ bởi PROBLUE, quỹ tín thác đa phương với mục tiêu hỗ trợ các quốc gia xây dựng lộ trình hướng tới một nền kinh tế xanh bền vững.