Trong cơn bão của trí tuệ nhân tạo – nơi AI có thể viết code, giải bài tập, thậm chí tạo ra sản phẩm phần mềm hoàn chỉnh – việc dạy và học lập trình đang đối mặt với một câu hỏi căn cơ hơn bao giờ hết: Liệu chúng ta còn đang dạy đúng thứ cần thiết cho tương lai?
Tiến sĩ Stefania Druga, nhà khoa học cấp cao tại Google DeepMind và là một trong những người tiên phong trong giáo dục AI, không phủ nhận sức mạnh của công nghệ mới. Nhưng bà đưa ra cảnh báo: thế hệ trẻ có thể sẽ đánh mất năng lực học tập và tư duy nền tảng nếu tiếp tục sử dụng AI một cách hời hợt, thiếu định hướng.
"AI không sinh ra để làm bài tập về nhà hộ học sinh, hay thay thế toàn bộ tư duy sáng tạo trong lập trình", bà nhấn mạnh. Theo bà, các công cụ như ChatGPT, Gemini, Claude AI, hay Copilot nên được xem là "bạn đồng hành trí tuệ", chứ không phải "cỗ máy thay thế ý chí học hỏi".
Câu chuyện không dừng lại ở chuyện đạo đức học đường hay nỗi lo gian lận thi cử – vốn chỉ là biểu hiện bề nổi. Cái gốc nằm ở cách hệ thống giáo dục đang phản ứng quá chậm với một thế giới thay đổi quá nhanh.
Stefania Druga gọi đó là "tư duy giáo dục cũ" – nơi học sinh bị buộc phải giải quyết những bài toán mà AI có thể xử lý trong vài giây, rồi bị cám dỗ dựa hoàn toàn vào công nghệ để “vượt qua” thay vì “hiểu rõ”. Kết quả là một thế hệ có thể thao tác công cụ rất nhanh, nhưng không biết mình đang xây dựng điều gì – một nghịch lý của kỷ nguyên số.
Chính vì vậy, bà Druga đề xuất một sự "thiết kế lại" toàn diện: dạy cách học thay vì dạy để có một công việc cố định. Khi thế giới việc làm không ngừng tái định hình và ranh giới giữa ngành nghề truyền thống ngày càng mờ nhạt, mục tiêu giáo dục nên là giúp người học thích nghi với sự mơ hồ – thay vì nhắm tới sự chắc chắn vốn không còn tồn tại.
Không chỉ học lập trình, mà cả hệ thống tư duy nghề nghiệp cần được cập nhật. "Tấm bằng khoa học máy tính từng là bảo chứng cho một công việc tốt. Ngày nay, nó chỉ là điểm khởi đầu. Quan trọng hơn là bạn có thể học tiếp và học lại như thế nào", bà nói.
Cùng quan điểm đó, người đứng đầu Google DeepMind, ông Demis Hassabis, từng nhấn mạnh: "Sự thay đổi là hằng số duy nhất còn tồn tại". Vấn đề không phải là giữ nghề lập trình sống sót, mà là giúp người học không trở thành người bị động giữa một thế giới đầy biến động.