Vào sáng ngày 12/4, giữa lúc thị trường công nghệ trong nước vẫn đang dõi theo cuộc đua chuyển đổi số, một sự cố nghiêm trọng âm thầm diễn ra: tập đoàn công nghệ CMC – một trong những doanh nghiệp ICT lớn nhất Việt Nam – bị tấn công bằng mã độc tống tiền (ransomware).
Không ồn ào như những vụ rò rỉ dữ liệu trước đây, vụ việc lần này bị phát hiện đầu tiên trên các diễn đàn và website bảo mật quốc tế, trước cả khi được chính thức thừa nhận trong nước. Nhóm tin tặc đứng sau được cho là Crypto24, một tổ chức tội phạm mạng khét tiếng, từng nhắm vào nhiều hệ thống doanh nghiệp tại châu Âu và Mỹ.
Theo Hookphish, một nền tảng chuyên theo dõi các chiến dịch tấn công phishing và ransomware, khoảng 2 TB dữ liệu bị khống chế, bao gồm token truy cập, dữ liệu trang web và các thành phần nhạy cảm khác.
Sự việc khiến giới quan sát không khỏi lo ngại. CMC là tập đoàn công nghệ chủ lực trong lĩnh vực hạ tầng số, viễn thông và an ninh mạng – chính lĩnh vực mà họ cung cấp dịch vụ giờ lại trở thành mục tiêu tấn công.
Phía CMC thừa nhận có một dịch vụ “quy mô nhỏ” bị xâm nhập, nhưng nhấn mạnh đã kích hoạt quy trình ứng cứu sự cố theo quy định nội bộ. Dịch vụ bị tấn công đã “hoạt động ổn định trở lại” và “không gây ảnh hưởng đến khách hàng”.
Tuy nhiên, theo các chuyên gia, việc nhóm hacker có thể xâm nhập và mã hóa một phần hệ thống kỹ thuật của tập đoàn lớn như CMC cho thấy lỗ hổng nghiêm trọng trong kiến trúc phòng thủ.
Ông Trần Quang Minh, chuyên gia an ninh mạng độc lập, nhận định:
“Không có chuyện tấn công quy mô nhỏ khi ransomware đã vào được hệ thống. Điều đó cho thấy bước đầu của chuỗi xâm nhập đã hoàn tất, việc gì xảy ra sau đó chỉ là vấn đề thời gian và mục tiêu.”
Trước CMC, Việt Nam đã chứng kiến hàng loạt vụ ransomware nghiêm trọng:
PVOIL: Mất quyền kiểm soát hệ thống nội bộ đầu năm 2024.
VNDirect: Giao dịch bị gián đoạn, dữ liệu người dùng bị mã hóa.
Một ngân hàng lớn (chưa công bố danh tính) được cho là từng trả tiền chuộc để lấy lại quyền truy cập hệ thống.
Theo báo cáo của Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia, 46,15% cơ quan, doanh nghiệp tại Việt Nam từng bị tấn công mạng, trong đó gần 7% bị tấn công thường xuyên. Con số này có thể cao hơn nhiều trong thực tế, khi nhiều đơn vị chọn cách “giấu nhẹm” sự cố để bảo vệ hình ảnh thương hiệu.
Các chiến dịch tấn công bằng ransomware ngày nay không chỉ nhằm mục tiêu tài chính, mà còn có thể gắn với hoạt động gián điệp công nghiệp hoặc phá hoại chuỗi cung ứng số.
Việc CMC – đơn vị cung cấp dịch vụ hạ tầng đám mây và an ninh mạng cho nhiều cơ quan nhà nước và doanh nghiệp lớn – bị nhắm đến có thể là bước dọn đường cho những đòn tấn công sâu hơn, mang tính chiến lược.
Một chuyên gia từ Bộ Công an nhận định dưới điều kiện ẩn danh:
“Chúng tôi không loại trừ khả năng có yếu tố nước ngoài đứng sau, đặc biệt trong bối cảnh chiến tranh mạng toàn cầu ngày càng gia tăng. Các hệ thống công nghệ Việt Nam đang trở thành mắt xích yếu bị nhắm đến.”
Làm gì để không trở thành nạn nhân?
1. Sao lưu dữ liệu định kỳ (offline và cloud độc lập):
Khi bị tấn công mã độc, nếu không có bản sao dữ liệu sạch, doanh nghiệp sẽ không thể phục hồi, dẫn đến thiệt hại hàng triệu USD.
2. Giám sát hành vi bất thường và thử nghiệm thâm nhập định kỳ:
Không phải tường lửa hay phần mềm diệt virus, mà phát hiện hành vi lạ mới là tuyến phòng thủ quan trọng nhất.
3. Sử dụng xác thực đa yếu tố (MFA):
Đây là biện pháp ngăn chặn nhiều vụ tấn công đơn giản nhất nhưng cũng bị bỏ qua nhiều nhất.
4. Đào tạo nhận thức bảo mật cho nhân sự:
Phishing vẫn là con đường phổ biến nhất để ransomware thâm nhập. Một nhân viên bất cẩn có thể phá hỏng cả hệ thống.
5. Lập kế hoạch ứng cứu sự cố:
Đa số doanh nghiệp Việt Nam không có “plan B”. Khi sự cố xảy ra, không biết ai chịu trách nhiệm, khôi phục cái gì trước.
Nếu như trước đây tội phạm mạng là cuộc chơi giữa các “hacker nghiệp dư”, thì giờ đây ransomware đã trở thành một ngành công nghiệp tội phạm xuyên quốc gia, có đường dây tài chính, công nghệ và thậm chí cả đội ngũ PR chuyên nghiệp.
CMC chỉ là nạn nhân mới nhất. Còn rất nhiều cái tên đang đứng trong danh sách chờ.
Khi kỷ nguyên số trở thành hạ tầng sống còn của nền kinh tế, an ninh mạng không còn là vấn đề kỹ thuật – mà là vấn đề sống còn của doanh nghiệp.
Đừng đợi đến khi thấy biểu tượng đầu lâu trên màn hình rồi mới đi tìm “diệt virus”.