Chỉ vài tháng sau khi tiếp quản Nhà Trắng, chính quyền Tổng thống Donald Trump đang có động thái đảo ngược di sản cuối cùng của người tiền nhiệm Joe Biden trong lĩnh vực chip và trí tuệ nhân tạo. Việc hủy bỏ khung quy định kiểm soát xuất khẩu chip AI – từng được xem là một trong những “vũ khí mềm” nhằm kiềm chế sự trỗi dậy công nghệ của Trung Quốc – không đơn thuần là một động thái kỹ thuật. Đây là tuyên bố chiến lược cho thấy Mỹ đang tái định hình cách tiếp cận trong cuộc đua AI toàn cầu.
Theo Bộ Thương mại Mỹ, chính sách mới sẽ đơn giản hóa hệ thống phân loại quốc gia, thay vì tiếp tục duy trì cấu trúc ba tầng như dưới thời ông Biden – vốn bị đánh giá là “khó thi hành, kém linh hoạt và kìm hãm đổi mới”. Hệ thống cũ chia thế giới thành các nhóm quốc gia với mức độ truy cập khác nhau vào các công nghệ bán dẫn tiên tiến, trong đó Trung Quốc bị cấm hoàn toàn. Giờ đây, chính quyền Trump dường như đang chuyển từ mô hình quản lý theo định lượng sang một phương pháp kiểm soát theo năng lực và rủi ro cụ thể.
Từ rào cản kỹ thuật sang ưu tiên địa chiến lược
Bản chất của thay đổi này không nằm ở việc nới lỏng hay siết chặt đơn thuần, mà là chuyển hướng chiến lược: thay vì cấm đoán theo kiểu “rào chắn đồng loạt”, Mỹ dường như đang xây dựng một hệ sinh thái AI toàn cầu thân thiện hơn với các đồng minh và khắt khe hơn với đối thủ, nhưng theo cách linh hoạt và dễ kiểm soát hơn.
Giới quan sát cho rằng, mô hình của ông Biden tuy tạo ra một rào chắn kỹ thuật rõ ràng, nhưng đi kèm với đó là hệ quả hành chính cồng kềnh và nguy cơ làm các công ty công nghệ Mỹ “tự trói tay mình”. Chính sách mới được kỳ vọng sẽ giữ Mỹ ở vị trí thống lĩnh AI, nhưng vẫn mở đủ không gian để các tập đoàn như Nvidia, AMD hay Intel có thể tiếp tục thương mại hóa công nghệ tại các thị trường không rủi ro cao.
Công nghệ là chính sách – AI là quyền lực mềm mới
Nếu công nghệ từng là công cụ phục vụ chính sách, thì ở kỷ nguyên AI, công nghệ chính là chính sách. Việc Mỹ điều chỉnh quy định xuất khẩu chip không đơn giản là vấn đề thương mại hay kiểm soát xuất khẩu, mà là một phần của chiến lược duy trì quyền lực mềm thông qua ưu thế điện toán và dữ liệu.
Trung Quốc, với tham vọng trở thành siêu cường AI vào năm 2030, đương nhiên không nằm ngoài toan tính này. Chính quyền Trump có thể không tuyên bố trực tiếp, nhưng bất kỳ sự thay đổi nào liên quan đến chip AI đều mang theo thông điệp: AI không phải là sân chơi toàn cầu tự do – đó là địa hạt an ninh quốc gia.
Cổ phiếu Nvidia tăng ngay sau tin tức này – không phải ngẫu nhiên. Giới đầu tư hiểu rõ: trong một thế giới nơi các thuật toán quyết định năng suất, an ninh và cả ảnh hưởng quốc tế, thì khả năng định hình dòng chảy silicon quan trọng không kém việc kiểm soát dầu mỏ thế kỷ trước.