Phán quyết lịch sử tại Hà Lan
Ngày 18/2/2025, Viện Nhân quyền Hà Lan ra quyết định: Meta Platforms Ireland Ltd. – đơn vị quản lý quảng cáo Facebook tại châu Âu – không chứng minh được rằng thuật toán của họ không phân biệt đối xử dựa trên giới tính.
Cụ thể, hệ thống quảng cáo tự động ưu tiên hiển thị các nghề “đặc trưng nữ” cho người dùng nữ tại Hà Lan, củng cố định kiến giới tính truyền thống. “Meta phải điều chỉnh thuật toán để ngăn chặn phân biệt đối xử tiếp diễn” – Viện Nhân quyền Hà Lan nhấn mạnh.
Cơ sở điều tra: Báo cáo của Global Witness
Phán quyết dựa trên báo cáo điều tra năm 2023 của tổ chức phi lợi nhuận Global Witness, được CNN As Equals công bố:
- Quảng cáo thợ sửa xe chủ yếu hiện cho nam giới.
- Quảng cáo giáo viên mầm non gần như chỉ xuất hiện cho phụ nữ.
- Thí nghiệm tại 6 quốc gia (Hà Lan, Pháp, Ấn Độ, Ireland, Anh, Nam Phi) cho thấy thuật toán toàn cầu đều tái hiện định kiến giới.
Kết quả dẫn đến 4 đơn khiếu nại từ:
- Bureau Clara Wichmann (Hà Lan)
- Fondation des Femmes (Pháp)
Pháp cũng vào cuộc
Tháng 10/2025, cơ quan bình đẳng Pháp (Défenseur des droits) ra phán quyết riêng: Thuật toán Facebook vi phạm luật chống phân biệt đối xử của Pháp. Yêu cầu: Meta đảm bảo quảng cáo không phân biệt giới tính đồng thời báo cáo tiến độ trong 3 tháng.
Meta tuyên bố không đồng ý và đang xem xét phương án kháng cáo.
Meta nói gì?
Người phát ngôn Meta từ chối bình luận về phán quyết Hà Lan. Trước đó, đại diện công ty khẳng định: “Chúng tôi không cho phép nhắm mục tiêu theo giới tính trong quảng cáo việc làm, nhà ở, tín dụng tại hơn 40 quốc gia châu Âu, bao gồm Hà Lan và Pháp.”
Tuy nhiên, Meta không giải thích cách thuật toán được huấn luyện, và thừa nhận dữ liệu giới tính có thể ảnh hưởng đến phân phối quảng cáo.
Chuyên gia: “Bước ngoặt pháp lý”
Berty Bannor (Bureau Clara Wichmann): “Hôm nay là ngày vui cho người dùng Facebook Hà Lan. Họ có công cụ để buộc các tập đoàn công nghệ đa quốc gia tuân thủ quyền bình đẳng – cả offline lẫn online.”
Rosie Sharpe (Global Witness): “Phán quyết này là bệ phóng để hành động mạnh hơn tại châu Âu và toàn cầu.”
Hậu quả pháp lý tiềm tàng
Dù không mang tính ràng buộc pháp lý, phán quyết có thể: Dẫn đến phạt tiền bởi cơ quan bảo vệ dữ liệu Hà Lan; Buộc Meta sửa thuật toán nếu bị kiện ra tòa; Mở đường cho các vụ kiện tập thể từ các tổ chức phi chính phủ. Luật sư Anton Ekker (chuyên AI & quyền số) cho biết: “Nếu Meta không hành động, các tổ chức sẽ tiếp tục kiện để ngăn chặn thuật toán phân biệt đối xử.”
Bối cảnh rộng hơn
- Meta vừa chấm dứt chương trình DEI (đa dạng, công bằng, hòa nhập).
- Nới lỏng chính sách kiểm duyệt nội dung thù địch:
- Cho phép gọi phụ nữ là “đồ vật gia đình”.
- Gọi người chuyển giới là “nó”.
- Cho phép cáo buộc “bệnh tâm thần” dựa trên xu hướng tính dục.
Kết luận
Phán quyết tại Hà Lan và Pháp gửi thông điệp rõ ràng: Luật chống phân biệt đối xử áp dụng cho Big Tech như áp dụng cho thế giới thực. Người dùng – đặc biệt là phụ nữ và nhóm yếu thế – đang bị thuật toán định hình cơ hội việc làm, nhà ở, tín dụng… chỉ vì giới tính.
Vietnet24h sẽ tiếp tục theo dõi diễn biến vụ việc và các động thái tiếp theo từ Meta.