Trong phát ngôn mới nhất tại Qatar hôm 15/5, cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump thẳng thừng cho biết ông “gặp một chút vấn đề” với CEO Apple Tim Cook. Nguyên nhân? Việc Apple đẩy mạnh xây dựng năng lực sản xuất tại Ấn Độ – động thái bị ông Trump cho là “phản bội” lại những ưu đãi và sự hỗ trợ của chính quyền Mỹ dành cho Apple, đặc biệt là trong giai đoạn ông còn tại nhiệm.
“Tôi nói với ông ấy: Bạn của tôi, tôi đã đối xử rất tốt với ông… nhưng giờ tôi lại nghe nói ông đang xây dựng khắp Ấn Độ. Tôi không muốn Apple sản xuất ở đó”, ông Trump kể lại.
Phát ngôn mang màu sắc chỉ trích nhẹ này trên thực tế phản ánh nhiều lớp xung đột phức tạp hơn: giữa chính trị và kinh doanh, giữa chiến lược nội địa hóa sản xuất và toàn cầu hóa chuỗi cung ứng, và đặc biệt là giữa khẩu hiệu “nước Mỹ trên hết” với thực tế rằng chuỗi sản xuất công nghệ vẫn phụ thuộc nặng nề vào châu Á.
Từ năm 2022, Apple bắt đầu chuyển một phần dây chuyền sản xuất iPhone sang Ấn Độ, không chỉ để tránh rủi ro địa chính trị tại Trung Quốc, mà còn tận dụng nguồn lao động trẻ, chi phí thấp và được chính phủ Ấn hỗ trợ mạnh mẽ. Đây là chiến lược phân tán chuỗi cung ứng mà Tim Cook gọi là “đa cực hóa sản xuất” – xu hướng không thể đảo ngược trong kỷ nguyên hậu COVID-19.
Tuy nhiên, dưới góc nhìn của ông Trump – một người luôn đặt nặng tư tưởng bảo hộ và tái công nghiệp hóa nước Mỹ – việc Apple sản xuất bên ngoài là dấu hiệu thiếu lòng trung thành, thậm chí “chệch hướng chiến lược”. Đáng nói, Trump từng nhiều lần ca ngợi Apple là biểu tượng thành công của nước Mỹ, là công ty được ông “đối xử rất tốt” – ám chỉ những ưu đãi thuế, chính sách thương mại và hỗ trợ chính trị trong nhiệm kỳ của ông.
Trên thực tế, Apple từng cam kết đầu tư 500 tỷ USD vào Mỹ, với hàng loạt dự án sản xuất, R&D và mở rộng trung tâm dữ liệu trải rộng từ Texas đến Oregon. Nhưng điều này không ngăn được sự giận dữ ngấm ngầm từ ông Trump – người đang vận hành chiến dịch tranh cử 2024 với thông điệp quen thuộc: đưa việc làm về Mỹ.
Dù có thiện chí đến mấy, việc “đưa dây chuyền sản xuất iPhone về Mỹ” vẫn là điều không tưởng – ít nhất trong trung hạn. Apple hiện phụ thuộc vào hàng trăm nhà cung ứng tại châu Á, với trình độ tay nghề, tốc độ gia công và chi phí nhân công mà không nơi nào ở Mỹ có thể cạnh tranh.
Theo phân tích của các hãng tài chính như Wedbush và Counterpoint, nếu toàn bộ dây chuyền iPhone được nội địa hóa tại Mỹ, giá sản phẩm có thể đội lên 30-43%, thậm chí vượt mốc 3.500 USD cho một chiếc điện thoại cao cấp. Khi ấy, Apple không chỉ mất lợi thế cạnh tranh toàn cầu mà còn có nguy cơ đánh mất thị phần tại thị trường nội địa.
Phát biểu công khai của ông Trump với Tim Cook không đơn thuần là lời trách móc mang tính cá nhân. Nó là đòn bẩy truyền thông chính trị, gửi đến cử tri trung thành – đặc biệt là tầng lớp lao động Mỹ từng mất việc vào tay toàn cầu hóa. Trong bối cảnh tranh cử sôi động, mọi phát ngôn của ông Trump đều nhằm củng cố hình ảnh “người bảo vệ công việc Mỹ”.
Từ một góc nhìn khác, Apple giờ đây không chỉ là một tập đoàn công nghệ – mà là một biểu tượng địa chính trị. Mọi quyết định về sản xuất, địa điểm nhà máy hay chiến lược nhân sự đều mang tính chiến lược toàn cầu, liên quan đến các chính phủ, chính sách thương mại, và tất nhiên là... chiến dịch tranh cử Tổng thống Mỹ.