Một CPU không có lõi xử lý. Một card đồ họa trị giá 2.000 USD nhưng không chứa GPU hay bộ nhớ. Điều tưởng chừng như vô lý ấy lại đang xảy ra giữa lòng hệ sinh thái thương mại điện tử lớn nhất thế giới – Amazon. Hai vụ việc mới đây liên quan đến CPU AMD Ryzen 7 9800X3D và GPU Zotac RTX 5090 giả đã khiến cộng đồng công nghệ quốc tế dậy sóng. Nhưng đằng sau những cú lừa ngoạn mục đó, là bài học lớn về lòng tin, sự chủ quan và cả lỗ hổng trong quản lý chuỗi cung ứng số.
Khác với những trò tráo hàng sơ sài từng thấy trước đây – như gửi mì ống thay vì card đồ họa – các thủ đoạn lừa đảo hiện nay đã vượt qua ranh giới của một trò lừa bình dân. Chúng tiến đến cấp độ kỹ thuật cao, thao túng trực tiếp vào bo mạch và linh kiện, tạo ra những sản phẩm “trông như thật nhưng rỗng ruột”.
Bằng mắt thường, những CPU và GPU giả này sở hữu mọi đặc điểm bề ngoài giống hàng chính hãng: từ tem nhãn, keo tản nhiệt, cổng nguồn cho đến hệ thống tản nhiệt ba quạt. Nhưng chỉ khi delid hoặc tháo vỏ, người ta mới phát hiện chúng không hề có CCD, không có die xử lý, không có chip nhớ – nghĩa là không có bất kỳ khả năng vận hành thực sự nào.
Đây là loại làm giả đáng sợ nhất: chỉ có chuyên gia hoặc phòng thí nghiệm mới đủ khả năng phát hiện, trong khi người tiêu dùng gần như bất lực.
Amazon từ lâu được xem là biểu tượng của sự tin cậy trong thương mại điện tử, nhưng những vụ việc gần đây đã chứng minh một điều: ngay cả những nền tảng lớn nhất cũng không thể miễn nhiễm trước những thủ đoạn lừa đảo ngày càng tinh vi.
Cốt lõi vấn đề nằm ở cơ chế “marketplace” mở – nơi các nhà bán lẻ bên thứ ba có thể niêm yết và bán hàng ngay trên cùng nền tảng với Amazon. Dù hãng đã có các chương trình xác minh, đánh giá và bảo vệ người mua, việc lọt lưới những mặt hàng giả mạo cao cấp cho thấy lỗ hổng đang ở cấp độ hệ thống, không còn là sự cố đơn lẻ.
Trong trường hợp của GPU Zotac RTX 5090, giá bán chỉ bằng một nửa giá thị trường – đủ để đánh trúng tâm lý “ham rẻ nhưng muốn hàng xịn” của nhiều người dùng. Khi cơ hội và mong muốn gặp nhau trong vùng mù thông tin, lòng tin bị khai thác triệt để.
Câu chuyện không chỉ dừng lại ở thiệt hại tiền bạc. Nó đặt ra yêu cầu cấp thiết cho người tiêu dùng hiện đại: không thể chỉ dựa vào thương hiệu nền tảng để đánh giá độ tin cậy của một sản phẩm. Trong một thế giới mà AI có thể tạo ra hình ảnh sản phẩm giả mạo, in 3D cho phép chế tạo vỏ thiết bị hoàn hảo đến từng milimet, thì sự tỉnh táo và kiến thức trở thành vũ khí phòng vệ mạnh nhất.
Mua phần cứng cao cấp hiện nay không đơn thuần là “mua hàng”, mà là một quá trình đánh giá rủi ro. Từ việc kiểm tra số serial trên website chính hãng, đối chiếu hình ảnh bo mạch, chọn nơi bán được xác minh, đến việc tránh các mức giá “quá hời để là thật” – tất cả đều trở thành kỹ năng sống còn của người tiêu dùng kỹ thuật số.
Vụ CPU, GPU giả trên Amazon không chỉ là câu chuyện về công nghệ bị làm giả, mà là lời cảnh tỉnh cho một hệ sinh thái tiêu dùng đang mất dần khả năng phân biệt thật – giả. Trong kỷ nguyên mà ranh giới giữa niềm tin và sự lừa đảo ngày càng mỏng manh, câu hỏi đặt ra là: Ai sẽ là người chịu trách nhiệm bảo vệ người tiêu dùng? Chính nền tảng, nhà sản xuất hay chính mỗi cá nhân?