Theo các chuyên gia, để hiện thực hóa giấc mơ “iPhone Mỹ”, Apple không chỉ cần xây dựng nhà máy lắp ráp, mà phải sao chép toàn bộ hệ sinh thái công nghiệp tinh vi hiện đang hiện diện ở châu Á – từ công nghệ bán dẫn, gia công chính xác cho đến hạ tầng logistics siêu tốc độ. Chỉ riêng việc di dời 10% chuỗi cung ứng đã ngốn ít nhất 30 tỷ USD trong ba năm đầu tiên – chưa tính đến chi phí nhân công, năng lượng và thuế.
Nói cách khác, Mỹ có thể sản xuất iPhone – nhưng sẽ phải sản xuất theo cách đắt đỏ, chậm chạp và phi thực tế.
Từ năm 2017 đến nay, Apple đã liên tục trở thành "quân cờ trung gian" trong cuộc chiến thuế quan Mỹ - Trung. Việc ông Trump một lần nữa đe dọa đánh thuế 100% với các công ty không sản xuất tại Mỹ, trong đó có cả TSMC – đối tác bán dẫn số một của Apple – càng làm dấy lên lo ngại về tương lai của chuỗi cung ứng toàn cầu.
Trên thực tế, Apple đã có những bước đi phòng vệ: tích trữ iPhone từ Trung Quốc và Ấn Độ về Mỹ trước hạn chót thuế quan, đồng thời mở rộng sản xuất sang Việt Nam và Ấn Độ. Nhưng điều này không thay đổi được thực tế rằng Trung Quốc vẫn chiếm tới 90% sản lượng iPhone toàn cầu. Và nếu hàng rào thuế tiếp tục gia tăng, Apple buộc phải đẩy chi phí đó sang người tiêu dùng – giống như báo cáo của Rosenblatt Securities từng cảnh báo: giá iPhone có thể tăng 43% chỉ vì thuế.
Sự thật đằng sau “giấc mơ hồi hương”: Một cuộc chơi chính trị hơn là kinh tế
Việc tái định hình chuỗi cung ứng không chỉ là vấn đề kinh doanh, mà còn là đòn bẩy chính trị. Các nhà lãnh đạo Mỹ – từ Biden đến Trump – đều sử dụng lập luận “đưa việc làm trở về Mỹ” như một phần trong chiến lược tranh cử và đối phó Trung Quốc. Nhưng điều các chính trị gia tránh nhắc tới là: không phải người Mỹ nào cũng muốn trả thêm 2.000 USD cho một chiếc iPhone – chỉ vì nó được lắp ráp ở New Jersey.
Trong khi đó, các công ty như Apple, TSMC hay Samsung lại phải đi trên dây, vừa đáp ứng kỳ vọng địa chính trị, vừa tối ưu lợi nhuận cho cổ đông toàn cầu. Và câu hỏi không còn là “có thể sản xuất tại Mỹ không?”, mà là “sản xuất như vậy để làm gì nếu người tiêu dùng không trả tiền cho nó?”.
Apple từ lâu không còn đơn thuần là một hãng công nghệ – mà là biểu tượng toàn cầu của chuỗi cung ứng hiện đại hóa, hội nhập hóa và tối ưu hóa. Kêu gọi Apple “quay về Mỹ” nghe có vẻ đầy lòng yêu nước, nhưng trong thực tế, đó là đòi hỏi phi kinh tế, phi thực tiễn – và chỉ khả thi nếu người tiêu dùng Mỹ sẵn sàng chịu chi gấp ba lần cho cùng một sản phẩm.
Vấn đề ở đây không phải là sản xuất ở đâu, mà là liệu bạn có thể tái tạo được một hệ sinh thái đủ lớn, đủ rẻ và đủ nhanh như châu Á hay không. Và hiện tại, câu trả lời là: không thể – ít nhất là trong thập kỷ này.