Quá trình thực thi các Hiệp định thương mại tự do (FTA) trong thời gian qua đã có những tác động tích cực trong phát triển kinh tế-xã hội của các địa phương, đặc biệt thúc đẩy tăng trưởng giá trị thương mại.
Thông tin tại tọa đàm “Trợ lực cho các địa phương, gia tăng hiệu quả thực thi FTA” do Tạp chí Công Thương tổ chức ngày 31/10 cho thấy, theo thống kê, tổng kim ngạch trao đổi thương mại hai chiều của 5 thành phố trực thuộc Trung ương với các nước trong FTA giai đoạn 2021-2022 ước đạt hơn 449 tỷ USD; trong đó, xuất khẩu ước đạt 189,5 tỷ USD; nhập khẩu ước đạt 259,4 tỷ USD.
Riêng với Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), trong hai năm 2021-2022, tổng kim ngạch trao đổi thương mại giữa 5 thành phố với các nước CPTPP đạt 79,751 tỷ USD. Với Hiệp định thương mại tự do Liên minh châu Âu và Việt Nam (EVFTA), doanh nghiệp 5 thành phố đã xuất khẩu lượng hàng hóa trị giá 14,179 tỷ USD tới các nước EU.
Báo cáo mới đây của Bộ Công Thương về tình hình Hiệp định CPTPP, EVFTA và UKVFTA cũng cho thấy cái nhìn tổng quan hơn: năm 2022 có 52/63 tỉnh, thành phố có hoạt động xuất khẩu với các nước CPTPP, tăng 11 địa phương so với năm 2021. Đối với các nước EVFTA, có 49/63 địa phương có hoạt động xuất khẩu với khu vực này, tăng 11 địa phương so với năm 2021. Tương tự, năm 2022 có 44/63 tỉnh, thành phố có hoạt động xuất khẩu với Vương quốc Anh theo Hiệp định UKVFTA, tăng 13 địa phương so với năm 2021.
Ông Ngô Chung Khanh, Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên (Bộ Công Thương) cho biết, với sự hỗ trợ của chính quyền địa phương của 5 tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương này đã tận dụng các FTA rất tốt. Doanh nghiệp trong nước và doanh nghiệp đầu tư nước ngoài kết nối hiệu quả, tham gia ngày càng nhiều vào các chuỗi cung ứng toàn cầu.
Ông Nguyễn Ánh Dương, Trưởng ban Kinh tế tổng hợp, Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) cho rằng, sự chênh lệch trong việc tận dụng các FTA tại các tỉnh, thành do có những khác biệt giữa các địa phương với nhau. Bên cạnh đó với vấn đề tuyên truyền, theo ông Nguyễn Ánh Dương, hiện nay thông tin vẫn tập trung nhiều vào phần tuyên truyền những nội dung chính trong hiệp định, những nội dung được viết trong hiệp định và hai bên đã thống nhất về cách hiểu. Tuy nhiên, còn những vấn đề mới ảnh hưởng đến việc thực thi, ví dụ những quy định mới của EU hay của các thị trường đối tác không được viết trong hiệp định thì tổ chức thực thi như thế nào… Đấy cũng là những vấn đề còn nhiều cách hiểu khác nhau.
Ngành điện tử là một trong những ngành gia tăng kim ngạch xuất khẩu kể từ khi FTA đi vào thực thi. Đồng thời cũng là ngành có kim ngạch xuất khẩu đột phá tại nhiều tỉnh thời gian vừa qua.
Bà Đỗ Thị Thúy Hương - Ủy viên ban chấp hành Hiệp hội Doanh nghiệp Điện tử Việt Nam cho biết, Đến cuối năm 2022 mặc dù chịu ảnh hưởng rất lớn bởi đại dịch Covid 19, giá trị kim ngạch xuất khẩu của ngành điện tử vẫn dẫn đầu so với các ngành chế biến chế tạo của cả nước với giá trị xuất khẩu là 114 tỷ USD. Xuất siêu là 11, 24 tỷ USD. Đóng góp vô cùng quan trọng cho cán cân, cần bằng ngoại hối cho đất nước.
Bên cạnh đó, Bộ Công thương đã luôn đồng hành cùng với khối sản xuất, đặc biệt là khối doanh nghiệp điện tử và khá chủ động trong việc tuyên truyền tới cộng đồng doanh nghiệp thông qua các tổ chức hiệp hội đặc biệt là cộng đồng doanh nghiệp điện tử và VCCI.
Mặc dù xuất khẩu sang thị trường các FTA tăng trưởng tích cực, đóng góp vào tăng trưởng kinh tế của nhiều địa phương, tuy nhiên ghi nhận thực tế cho thấy, tỷ trọng kim ngạch xuất khẩu sang thị trường các FTA chưa đạt như kỳ vọng. Tỷ lệ tận dụng ưu đãi giấy chứng nhận ưu đãi (C/O) ưu đãi chưa cao. Số lượng doanh nghiệp trong nước xuất khẩu sang các thị trường FTA vẫn khiêm tốn. Đáng chú ý, công tác thực thi, triển khai FTA tại các địa phương thời gian qua còn nhiều tồn tại, khó khăn, nhiều chương trình, hoạt động vừa thiếu, vừa thừa. Số lượng các tỉnh thành có hoạt động xuất nhập khẩu tại thị trường các nước có FTA còn chưa đồng đều.
Các hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng lực vẫn được triển khai tại các địa phương nhưng phần lớn các hoạt động này chủ yếu được thực hiện trong khuôn khổ chính sách phát triển chung của tỉnh, không phải dành riêng cho việc thực thi FTA nào đó. Điều này dẫn đến hoạt động hỗ trợ mang tính dàn trải, chưa có điều kiện tập trung vào các lĩnh vực hoặc ngành hàng có thế mạnh của tỉnh và có cơ hội tiếp cận thị trường từ các FTA.
Liên quan tới việc hiện nay chuỗi cung ứng tại các khu vực FTA tiếp tục có sự dịch chuyển đi kèm với những thách thức mới tại nhiều thị trường, bà Đỗ Thị Thúy Hương cho rằng, tới đây, cần sự chỉ đạo đồng bộ từ Trung ương, từ bộ xuống tới các địa phương để có thể tận dụng tốt và triển khai FTA một cách hiệu quả… Cùng đó, cần có sự chỉ đạo xuyên suốt từ phía Bộ xuống tới các tỉnh để target (mục tiêu) vào từng địa phương phù hợp với hạng mục đầu tư nào để khuyến khích thu hút vốn FDI vào hạng mục đó. Đây cũng là một cách góp phần gia tăng xuất khẩu gián tiếp cho ngành công nghiệp điện tử Việt Nam.
Ông Ngô Chung Khanh cũng cho biết, liên quan tới FTA Index (thông tin bổ sung tin cậy giúp các nhà đầu tư định hướng và đưa ra quyết định đầu tư, từ đó giúp khuyến khích các dòng đầu tư chất lượng cao tận dụng cơ hội từ các FTA), Bộ Công Thương đã lường trước được nhiều thách thức, từ phương pháp lấy thống kê để cho minh bạch, công bằng.
Được biết, thời gian tới, Bộ Công Thương sẽ chủ trì, phối hợp các bộ, ngành, địa phương và hiệp hội ngành nghề xây dựng hệ sinh thái hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng FTA. Bên cạnh đó thống nhất phương pháp thống kê số liệu về đầu tư, xuất, nhập khẩu liên quan đến thực thi các FTA cũng như cơ chế chia sẻ thông tin, hỗ trợ, liên kết giữa các địa phương nhằm tận dụng hiệu quả các FTA.
Đặc biệt, Bộ Công thương đang hoàn thiện và tiến tới công bố bộ chỉ số đánh giá việc thực thi các FTA của các địa phương (FTA Index) vào cuối năm nay.