ESG – tiêu chuẩn bắt buộc trong chuỗi cung ứng điện tử toàn cầu

Mở đầu tọa đàm, bà Đỗ Thị Thúy Hương, Phó Chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp Hỗ trợ Việt Nam, Ủy viên BCH Hiệp hội Doanh nghiệp Điện tử Việt Nam nhấn mạnh rằng ESG đã chuyển từ một khung tham chiếu mang tính tự nguyện sang tiêu chuẩn bắt buộc đối với các nhà cung ứng, đặc biệt trong ngành điện tử– một lĩnh vực phụ thuộc mạnh vào yêu cầu từ các tập đoàn xuyên quốc gia.

Theo bà Hương, trước đây doanh nghiệp Việt chủ yếu tập trung vào các yếu tố năng suất, giá thành và hiệu quả sản xuất. Nhưng hiện nay, các đối tác quốc tế yêu cầu doanh nghiệp phải chứng minh chuỗi cung ứng xanh – minh bạch – có trách nhiệm, bao gồm:

- Lộ trình giảm phát thải và báo cáo carbon

- Sử dụng năng lượng hiệu quả và tài nguyên bền vững

- Quản trị rủi ro, tuân thủ pháp lý, chống tham nhũng

- Bảo vệ dữ liệu và an toàn thông tin

- Phúc lợi lao động, bình đẳng và an toàn tại nơi làm việc

- Trách nhiệm với cộng đồng và môi trường

Đối với ngành điện tử – lĩnh vực chiếm tỷ trọng xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam – các yêu cầu này gần như mang tính bắt buộc. Đặc biệt, từ 2025–2027, hai cơ chế mới của EU là CBAM (Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon) và CSDDD (Chỉ thị thẩm định bắt buộc chuỗi cung ứng) sẽ tạo áp lực lớn về minh bạch carbon và trách nhiệm xã hội. “ESG hiện không còn là lựa chọn mà là điều kiện tham gia thị trường”, bà Hương nhấn mạnh.

Từ thực tiễn tiếp xúc doanh nghiệp, đại diện VEIA cho biết nhiều doanh nghiệp Việt đã bắt đầu đo lường năng lượng và khí thải, đầu tư thiết bị tiết kiệm điện, cải thiện phúc lợi lao động và đưa các quy tắc minh bạch vào quy trình quản trị. Tuy nhiên, phần lớn doanh nghiệp vẫn gặp khó khăn khi phải tiếp cận các tiêu chuẩn quốc tế, phương pháp báo cáo ESG, công nghệ xanh và tài chính xanh.

Doanh nghiệp Việt muốn chuyển đổi ESG nhưng cần phương tiện, bao gồm chuẩn mực quốc tế, hướng dẫn báo cáo, tiêu chuẩn hóa chuỗi cung ứng, công nghệ tái chế – tiết kiệm năng lượng, và đặc biệt là kết nối với nguồn vốn xanh để giảm chi phí đầu tư ban đầu”.

Đại diện khối doanh nghiệp, ông Trần Đức Tùng - Giám đốc Hanel PT, thẳng thắn chia sẻ rằng “làm ESG có tốn tiền”, nhưng đó là khoản đầu tư cần thiết nếu doanh nghiệp muốn đứng vững trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Theo ông Tùng, ESG không phải chỉ là tập hợp báo cáo hay chứng chỉ mà là cách doanh nghiệp thể hiện năng lực quản trị, chất lượng tổ chức và tầm nhìn dài hạn. “ESG là công cụ lãnh đạo bản lĩnh và thước đo chiều sâu văn hóa doanh nghiệp. Nếu không triển khai ESG, doanh nghiệp sẽ bị loại khỏi chuỗi cung ứng tương lai”, ông khẳng định.

Tuy nhiên, ông cũng lưu ý rằng ESG chỉ là điều kiện cần. Để bán được hàng vào chuỗi cung ứng của các tập đoàn lớn, doanh nghiệp vẫn phải đảm bảo năng lực sản xuất ổn định, sản phẩm chất lượng và khả năng đáp ứng tiêu chuẩn kỹ thuật. Từ hành trình thực hiện ESG của mình, Hanel PT tổng kết 5 bài học:

- Lãnh đạo phải sống với ESG, không mang tính hình thức.

- Thành lập bộ phận chuyên trách ESG để triển khai liên tục.

- Chọn mục tiêu lớn nhưng bắt đầu từ việc nhỏ – tránh áp lực quá lớn trong giai đoạn đầu.

- Hợp tác với hệ sinh thái và các đối tác công nghệ để giảm chi phí và nâng hiệu quả.

- Báo cáo định kỳ – đo lường liên tục – truyền cảm hứng văn hóa ESG cho toàn bộ nhân sự.

Theo ông Tùng, những yếu tố này giúp ESG trở thành động lực phát triển, thay vì gánh nặng đối với doanh nghiệp.

Ở phiên thảo luận về khung pháp lý ESG, bà Phạm Thị Ngọc Thủy, Giám đốc Văn phòng Ban Nghiên cứu Phát triển Kinh tế Tư nhân (Ban IV), nhấn mạnh rằng Việt Nam đang bước vào giai đoạn hoàn thiện chính sách nhằm hiện thực hóa cam kết Net Zero vào năm 2050. Tuy nhiên, từ cam kết đến hành động cụ thể vẫn là chặng đường dài đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà nước, doanh nghiệp và các tổ chức trung gian.

Theo bà Thủy, Việt Nam đã bắt đầu hình thành khung chính sách liên quan đến ESG thông qua:

- Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh

- Đề án phát triển kinh tế tuần hoàn

- Quy định về báo cáo phát thải và kiểm kê carbon

- Các tiêu chuẩn về an toàn lao động, an toàn dữ liệu và trách nhiệm xã hội

- Lộ trình phát triển thị trường carbon trong nước

Tuy vậy, hệ thống pháp lý hiện còn phân tán, thiếu sự liên thông giữa các cơ quan và chưa tạo được bộ tiêu chí ESG thống nhất để doanh nghiệp dễ dàng áp dụng. Một số quy định còn chưa theo kịp tiêu chuẩn quốc tế, khiến doanh nghiệp gặp khó khăn khi tiếp cận các yêu cầu từ đối tác nước ngoài.

Bà Thủy nhấn mạnh: “Việt Nam đã có cam kết net-zero ở cấp quốc gia, nhưng để doanh nghiệp hành động cần những hướng dẫn rõ ràng hơn, chuẩn mực thống nhất hơn và các công cụ tài chính xanh thực chất hơn. Doanh nghiệp đang phải chịu áp lực kép: chi phí vật liệu xanh cao hơn, còn giá bán lại phải cạnh tranh. Nếu không có sự phối hợp tiêu chuẩn giữa các thị trường và chia sẻ dữ liệu xuyên chuỗi cung ứng, doanh nghiệp rất khó đáp ứng”. Bà đề xuất ba giải pháp để rút ngắn khoảng cách đến mục tiêu Net Zero:

- Hài hòa tiêu chuẩn giữa thị trường nội địa và quốc tế để giảm chi phí tuân thủ.

- Xây dựng nền tảng dữ liệu ESG quốc gia giúp doanh nghiệp minh bạch hóa chuỗi cung ứng và chứng minh hồ sơ carbon.

- Khuyến khích tư duy thiết kế theo vòng đời, đưa yếu tố tái chế – tái sử dụng vào ngay từ giai đoạn thiết kế sản phẩm.

Một điểm đáng chú ý là phần lớn doanh nghiệp trong chuỗi cung ứng điện tử Việt Nam là doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME). Đây là nhóm dễ bị “bỏ lại phía sau” nếu

Nếu có được hệ sinh thái hỗ trợ đầy đủ, doanh nghiệp SME sẽ có khả năng tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Tọa đàm khẳng định một thông điệp rõ ràng: ESG là con đường giúp ngành điện tử và doanh nghiệp Việt Nam nâng cao giá trị, tăng sức cạnh tranh và hội nhập sâu hơn vào thị trường quốc tế. Tuy nhiên, ESG không phải “đích đến nhanh” mà là hành trình lâu dài, đòi hỏi sự vào cuộc của cả Nhà nước – Hiệp hội – Doanh nghiệp – Đối tác quốc tế.

Từ lý thuyết đến thực thi, doanh nghiệp Việt cần lộ trình rõ ràng, chuẩn mực quốc tế, hỗ trợ tài chính xanh và hệ sinh thái đồng hành. Khi đó, ESG không còn là rào cản mà trở thành động lực để Việt Nam bước lên nấc thang giá trị cao hơn trong chuỗi cung ứng toàn cầu.