Tại Tokyo, hai quốc gia đồng minh lâu năm là Japan và United States được báo chí dẫn tin sẽ ký kết một ghi nhớ hợp tác (MOU) trong lĩnh vực công nghệ cao — với trọng tâm là trí tuệ nhân tạo (AI), mạng di động thế hệ tiếp theo (6G) và một số lĩnh vực hỗ trợ như chuẩn kỹ thuật, an ninh mạng và chuỗi cung ứng công nghệ.
Theo báo cáo: Thỏa thuận này nhằm thiết lập khuôn khổ hợp tác R&D, đổi mới công nghệ, chia sẻ tiêu chuẩn và phát triển mạng “tin cậy” giữa hai nước.
Nội dung cụ thể còn bao gồm việc mở rộng hợp tác vượt ra ngoài 5G (beyond-5G), liên quan tới vật liệu bán dẫn, an ninh mạng, và cả chuỗi cung ứng ngành dược/pharmaceuticals.
Vì sao vào lúc này & hàm ý địa-chính trị-công nghệ
Việc Nhật-Mỹ tiến hành thỏa thuận này diễn ra trong bối cảnh cạnh tranh công nghệ ngày càng gia tăng, đặc biệt với China – khi Trung Quốc đẩy mạnh mục tiêu “tự lực” về công nghệ cao. Theo phân tích: Nhật và Mỹ đang sở hữu những thế mạnh bổ sung về công nghệ: Mỹ mạnh về thiết kế chip, cloud, AI; Nhật mạnh về vật liệu, thiết bị đo lường, thiết bị sản xuất bán dẫn.
Việc thiết lập khuôn khổ hợp tác cho phép hai nước thúc đẩy tiêu chuẩn quốc tế “tin cậy”, đồng thời giảm rủi ro chuỗi cung ứng lệ thuộc vào Trung Quốc.
Cùng lúc, thỏa thuận này là tín hiệu rõ ràng rằng các đồng minh phương Tây – Nhật đang xây dựng “hệ sinh thái công nghệ” riêng, có khả năng thiết lập các tiêu chuẩn và quy tắc chơi (rules of the game) trong thế kỷ 21.
Cơ hội và tác động đối với Việt Nam
Cơ hội
Doanh nghiệp Việt Nam có thể được hưởng lợi khi các tập đoàn đa quốc gia đa dạng hóa chuỗi sản xuất từ Trung Quốc sang Đông Nam Á – trong đó có Việt Nam. Việc Nhật-Mỹ đẩy mạnh 6G, AI đồng nghĩa với nhu cầu về gia công linh kiện, thiết bị mạng, trung tâm dữ liệu sẽ tăng.
Việt Nam có thể tận dụng để phát triển “hệ sinh thái tin cậy” nếu tham gia sớm vào các mô-đun/linh kiện phụ trợ cho AI, 6G, hoặc dịch vụ kết nối – từ đó thu hút vốn FDI công nghệ cao.
Việc tiêu chuẩn mới được thiết lập có thể giúp doanh nghiệp Việt chuẩn bị trước (compliance, xuất xứ, an ninh mạng) và giành ưu thế khi thị trường mở rộng.
Rủi ro
Nếu doanh nghiệp Việt Nam không kịp thích ứng với tiêu chuẩn “tin cậy”, an ninh mạng, xuất xứ linh kiện…, sẽ dễ bị bỏ lại hoặc mất đơn hàng vào tay những nước đã “chuẩn bị sẵn”.
Việc các chuỗi cung ứng bị phân cực (một bên theo hệ sinh thái Nhật-Mỹ, một bên theo Trung Quốc) có thể đặt Việt Nam vào thế phải chọn hoặc điều chỉnh linh hoạt — điều này có thể gây chi phí chuyển đổi cao.
Nếu công nghệ then chốt (ví dụ: chip, vật liệu đặc biệt, nền tảng AI) bị quản lý chặt hơn, Việt Nam có thể chỉ đóng vai trò gia công thấp hơn, bị bỏ lại ở tầng thấp hơn của chuỗi giá trị.
Những điểm cần theo dõi
Chi tiết về MOU: Hiện tại nội dung mới ở mức “dự kiến ký” – các điều khoản cụ thể, ngân sách, thời gian triển khai, lĩnh vực ưu tiên vẫn chưa công bố rộng rãi.
Tiến độ thực thi: Việc từ ký kết đến triển khai thực tế bao gồm R&D, testbeds, sản xuất → sẽ mất thời gian; doanh nghiệp và quốc gia cần theo sát để kịp tham gia.
Chuỗi cung ứng và địa-chính trị: Sự phân chia công nghệ giữa “bloc Nhật-Mỹ” và “bloc Trung Quốc” có thể ảnh hưởng tới định hướng đầu tư và hợp tác của Việt Nam — cần cân nhắc chiến lược quốc gia và doanh nghiệp.
Tiêu chuẩn & an ninh công nghệ: Các yêu cầu mới về “trusted AI”, “secure 6G networks”, chứng nhận và giám sát có thể trở thành hàng rào kỹ thuật – doanh nghiệp cần nâng cấp chuẩn mực nội bộ.
Thỏa thuận hợp tác công nghệ giữa Nhật Bản và Hoa Kỳ về AI và 6G là một bước đi mang tính chiến lược, không chỉ về kinh tế mà còn về địa-chính trị. Đối với Việt Nam, đây vừa là cơ hội lớn để gia tăng giá trị trong chuỗi cung ứng toàn cầu, vừa là lời cảnh báo về việc nếu không chuẩn bị kịp, có thể bị tụt lại trong cuộc đua công nghệ.
Chìa khoá nằm ở việc nâng cấp năng lực công nghệ – chuẩn bị sớm tiêu chuẩn – chủ động tham gia thay vì bị động chờ đợi.