Trong thế kỷ 21, nơi dữ liệu, thuật toán và trí tuệ nhân tạo được xem là tài nguyên chiến lược không kém dầu mỏ hay điện hạt nhân, khái niệm “chủ quyền số” không còn là lý thuyết mà đã trở thành một yêu cầu sống còn của mỗi quốc gia. Sự kiện ra mắt Liên minh AI Âu Lạc – với sự tham gia của hơn 20 tổ chức từ khối nhà nước, doanh nghiệp và học thuật – là một bước đi phản ánh nhận thức đó của Việt Nam: muốn bảo vệ chủ quyền quốc gia trong tương lai, phải làm chủ được trí tuệ nhân tạo hôm nay.
AI không còn là sân chơi dành cho những nhóm nhỏ lẻ. Với tốc độ phát triển theo cấp số nhân, đặc biệt là trong lĩnh vực mô hình ngôn ngữ lớn (LLM), bất kỳ quốc gia nào đứng ngoài cuộc sẽ nhanh chóng tụt lại phía sau – không chỉ về mặt công nghệ mà cả về khả năng hoạch định chính sách, bảo vệ an ninh, và thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội.
Việt Nam cần một chiến lược tập thể. Và Liên minh AI Âu Lạc chính là một lời đáp. Với sự góp mặt của các ông lớn như MobiFone, VNPT, FPT, CMC, Zalo và những viện đào tạo hàng đầu như Đại học Bách khoa Hà Nội, Học viện Kỹ thuật mật mã hay Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, liên minh này không chỉ là sự cộng tác kỹ thuật – mà là cuộc hội tụ năng lực quốc gia trên mặt trận công nghệ.
Việc phát triển các mô hình LLM không đơn thuần là cuộc đua kỹ thuật. Đó là một hành trình gìn giữ bản sắc và chủ quyền ngôn ngữ trong môi trường số toàn cầu, nơi tiếng Việt – với đặc trưng ngữ pháp, cảm xúc và văn hóa riêng – nếu không được tích hợp chuẩn xác vào các hệ thống AI, có thể bị bỏ lại hoặc đồng hóa.
Ông Nguyễn Minh Tú, Giám đốc Công nghệ của Zalo, khẳng định: “Chúng tôi tin rằng chính người Việt có thể làm chủ mô hình LLM bằng tiếng Việt”. Thông điệp ấy không chỉ nói về lòng tự hào dân tộc, mà còn là lời khẳng định nếu không tự tay xây dựng AI hiểu mình, sẽ có AI khác định nghĩa mình.
Giáo sư – Tiến sĩ Nguyễn Xuân Thắng, Ủy viên Bộ Chính trị, nhấn mạnh tại lễ ra mắt: “AI không chỉ là công nghệ, mà là công cụ chiến lược để ra quyết sách, quản trị và phục vụ con người”. Nhận định này phản ánh đúng một thực tế toàn cầu: các quốc gia đang sử dụng AI để tối ưu hóa hệ thống y tế, giáo dục, quốc phòng, dự báo rủi ro, điều hành kinh tế – một năng lực mà nếu không có, sẽ lệ thuộc vào công nghệ của nước khác.
Liên minh AI Âu Lạc, nếu đi đúng hướng, có thể giúp Việt Nam hình thành một năng lực đặc thù: làm chủ hạ tầng AI mang bản sắc Việt, phục vụ cho người Việt, theo luật lệ Việt Nam – một dạng “hạ tầng mềm” song hành cùng hạ tầng cứng như mạng 5G hay vệ tinh.
Tuy nhiên, việc thành lập liên minh mới chỉ là bước khởi đầu. Bài toán thực sự nằm ở chỗ: Liệu liên minh có thực sự chia sẻ tài nguyên, dữ liệu và nhân lực? Liệu các tổ chức có vượt qua rào cản quyền lợi để xây dựng một hệ sinh thái mở và bền vững?.
Trong lĩnh vực AI, nơi mô hình tốt phải được huấn luyện trên hàng chục tỷ tham số và lượng dữ liệu khổng lồ, sự liên thông là điều kiện tiên quyết. Nếu mỗi đơn vị vẫn giữ mô hình riêng, dữ liệu riêng, hạ tầng riêng… thì Liên minh sẽ dễ trở thành “liên danh trên giấy”.
Việt Nam không thể chờ đợi AI đến từ các phòng lab tại Thung lũng Silicon. Chủ quyền số không thể là sản phẩm nhập khẩu. AI phục vụ cho dân tộc này phải hiểu tiếng nói, văn hóa và giá trị của dân tộc này. Và để làm được điều đó, cần một sự quyết tâm chính trị mạnh mẽ, một chiến lược đồng bộ, và quan trọng nhất – là ý chí đi đường dài.
Liên minh AI Âu Lạc – nếu đủ quyết liệt và minh bạch – hoàn toàn có thể trở thành nền móng cho một Việt Nam tự chủ trên không gian số, không chỉ bắt kịp xu hướng, mà góp phần định hình tương lai công nghệ khu vực.