Tổng thống Mỹ Donald Trump bày tỏ mong muốn thực hiện thêm nhiều khoản đầu tư vào các công ty Mỹ lành mạnh, nhưng liệu giới doanh nghiệp Mỹ có đồng tình hay không lại là câu chuyện khác.
Ông Trump đã nhấn mạnh ý tưởng về các thỏa thuận tương tự trong các lĩnh vực khác vào ngày thứ Hai (25/8), khi phát biểu với các phóng viên tại Nhà Trắng: “Tôi hy vọng sẽ có nhiều trường hợp tương tự như vậy.”
Quyết định của chính quyền Washington đang đảo ngược quan điểm lâu đời về nền kinh tế Mỹ, nơi chính phủ chỉ nắm cổ phần doanh nghiệp trong các trường hợp khẩn cấp hiếm hoi, như khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008 và gói cứu trợ cho các công ty ô tô Mỹ sau đó. Intel đang gặp khó khăn, nhưng vẫn có khoản tiền mặt dự trữ 9 tỷ USD và giá trị thị trường 105 tỷ USD.
Đối với các nhà phê bình, động thái với Intel – cùng với sức ép từ Nhà Trắng lên Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) để giảm lãi suất, sử dụng quyền khẩn cấp để áp thuế lên hàng hóa nhập khẩu, và can thiệp vào các thương vụ sáp nhập – đang đe dọa sự linh hoạt của giới kinh doanh Mỹ.
“Chúng ta đang chuyển từ một nền kinh tế tư bản thuần túy sang một nền kinh tế có sự can thiệp mạnh mẽ hơn từ nhà nước… Đó là sự thay đổi lớn đối với Mỹ so với trước đây. Tôi chưa từng thấy thời kỳ nào như thế này,” ông Bill George, cựu CEO Medtronic và giảng viên giáo dục điều hành tại Trường Kinh doanh Harvard, nhận định.
Ông Trump đã đăng tải trên mạng xã hội vào ngày thứ Hai (25/8) rằng, ông sẽ hỗ trợ các công ty thực hiện các thỏa thuận “lợi nhuận cao” tương tự với các bang Mỹ, nhưng không cung cấp chi tiết cụ thể.
Giáo sư Shivaram Rajgopal từ Trường Kinh doanh Columbia cho rằng tổng thể, thỏa thuận với Intel là cách tốt để hỗ trợ ngành sản xuất chip, lưu ý rằng các công ty khác cũng hưởng lợi từ chính sách ưu đãi, chẳng hạn như Amazon không phải thu thuế bán hàng ở nhiều bang trong nhiều năm. “Điều đó đã giúp Amazon trở thành gã khổng lồ. Tại sao việc nắm 10% cổ phần Intel lại tệ hơn?” ông Rajgopal viết qua email.
Tuy nhiên, rủi ro từ sự can thiệp của chính phủ đã được thể hiện rõ trong báo cáo quy định của Intel vào ngày thứ Hai, nơi công ty nêu rõ cách đầu tư của chính phủ có thể ảnh hưởng tiêu cực đến doanh số quốc tế, làm khó khăn hơn trong việc nhận thêm trợ cấp chính phủ, hoặc khiến công ty phải chịu thêm quy định hoặc hạn chế từ các quốc gia khác.
Trong một video do Bộ Thương mại đăng tải vào ngày thứ Hai, CEO Intel Lip-Bu Tan phát biểu: “Tôi không cần khoản trợ cấp,” và thêm rằng “nhưng tôi thực sự mong chờ việc chính phủ Mỹ trở thành cổ đông của mình.”
Một số nghị sĩ Cộng hòa chỉ trích động thái này, với Thượng nghị sĩ Kentucky Rand Paul gọi việc nắm cổ phần Intel là ý tưởng tồi tệ. “Nếu chủ nghĩa xã hội là chính phủ sở hữu phương tiện sản xuất, thì việc chính phủ sở hữu một phần Intel chẳng phải là bước tiến tới chủ nghĩa xã hội sao?” ông Paul nói.
Các nhà phân tích cũng đặt câu hỏi về tác động của thỏa thuận Intel đối với khách hàng, những người có thể bị khuyến khích mua sản phẩm Intel thay vì các lựa chọn khác.
“Liệu có khả năng rằng, trong khuôn khổ thỏa thuận này, chính quyền có thể ‘khuyến khích’ khách hàng sử dụng năng lực của Intel?” nhà phân tích Stacy Rasgon từ Bernstein viết trong báo cáo tuần trước.
CAN THIỆP VÀO CÁC LĨNH VỰC KHÁC
Intel không phải là công ty duy nhất mà ông Trump can thiệp trực tiếp.
Nhà Trắng đã can thiệp để hoàn tất thương vụ mua lại U.S. Steel bởi Nippon Steel của Nhật Bản vào tháng 6, nắm giữ cái gọi là “cổ phần vàng” cho phép Washington có tiếng nói trong hoạt động của công ty.
Chính phủ cũng nắm cổ phần tại công ty khai thác đất hiếm MP Materials và môi giới thỏa thuận với các nhà sản xuất chip Nvidia và AMD để lấy 15% doanh thu từ việc bán chip cho Trung Quốc – những loại chip trước đây bị cấm. Vào ngày thứ Hai (25/8), cố vấn kinh tế Nhà Trắng Kevin Hassett cho biết chính phủ có thể nắm thêm cổ phần tại các công ty khác.
Các công ty ngoài lĩnh vực chip và quốc phòng cũng có thể phải phát hành cổ phần cho chính phủ, theo ông Douglas Chia, chuyên gia tư vấn độc lập tại Soundboard Governance. “Đây là bước đi hướng tới việc biến các công ty niêm yết thành doanh nghiệp do nhà nước kiểm soát bất cứ khi nào chính phủ muốn, với lý do ‘an ninh quốc gia’,” ông Chia nhận định.
Không vấn đề kinh doanh nào dường như quá nhỏ để thoát khỏi sự chú ý của ông Trump. Ông khen ngợi chiến dịch quảng cáo gây tranh cãi của American Eagle về quần jeans với nữ diễn viên Sydney Sweeney, vốn bị chỉ trích vì có thể liên quan đến đặc điểm di truyền theo ngữ cảnh chủng tộc. Ông gợi ý Goldman Sachs nên sa thải một nhà kinh tế sau khi công ty này cho rằng người tiêu dùng cuối cùng sẽ gánh chịu gánh nặng từ thuế quan nhập khẩu của ông Trump.
“Tổng thống Mỹ đang bảo Goldman Sachs sa thải nhân viên? Đó là điều điên rồ,” bà Nell Minow, Chủ tịch ValueEdge Advisors tại Portland, Maine, nói.
Nhiều CEO đã gặp ông Trump ngay sau khi ông tái đắc cử vào tháng 11/2024, và dòng người viếng thăm tiếp tục kéo dài vào nhiệm kỳ của ông. Đại diện từ các nhóm ngành cho biết khả năng tiếp cận chính quyền phụ thuộc vào việc các CEO từ các công ty lớn nhất liên hệ với Nhà Trắng.
Dù vậy, họ vẫn bị bất ngờ ở một số thời điểm, đặc biệt xung quanh vấn đề thương mại, nơi ông Trump áp thuế nặng lên hàng hóa nhập khẩu từ nước ngoài. Một nguồn từ nhóm vận động hành lang ngành bán lẻ cho biết các thành viên phần lớn thất vọng với chính sách thương mại của ông Trump.
Các cuộc gặp CEO đã tạo nên những khoảnh khắc ấn tượng, chẳng hạn như đầu tháng này khi CEO Apple Tim Cook tặng ông Trump một tấm biển lưu niệm tùy chỉnh với đế vàng 24 karat khai thác từ Utah.
Gã khổng lồ smartphone, với giá trị hơn 3 nghìn tỷ USD, đang cố gắng chuyển sản xuất từ Trung Quốc – mục tiêu trong cuộc chiến thương mại nhiệm kỳ đầu của ông Trump – sang Ấn Độ, động thái mà ông Trump cũng đã chỉ trích. Apple đã công bố khoảng 600 tỷ USD đầu tư dự kiến tại Mỹ, dù Nhà Trắng gợi ý công ty có thể sản xuất smartphone trong nước.
Mỹ không có năng lực sản xuất smartphone đáng kể. “Tôi nghĩ các công ty đang bắt đầu nhận ra, bạn muốn từ bỏ bao nhiêu quyền kiểm soát và bao nhiêu quyền sở hữu cho chính phủ?” ông George từ Trường Kinh doanh Harvard nhận định.