Cùng với sự lan tỏa mạnh mẽ của làn sóng chuyển đổi sang sử dụng năng lượng bền vững, xe đạp, xe máy điện đã ngày càng trở nên phổ biến. Tuy nhiên, đi kèm với xu hướng sử dụng phương tiện hai bánh không khí thải này là những nguy cơ tiềm ẩn đến từ vấn đề pin lithium không đạt tiêu chuẩn hoặc bị hỏng. Các đám cháy xe đạp, xe máy điện đang gây ra rất nhiều tổn thất từ vật chất đến con người và chúng có thể khiến quá trình áp dụng xe điện trên toàn cầu bị đình trệ.
Thay vì cháy âm ỉ trong vài phút, những đám cháy từ xe đạp, xe máy điện thường dẫn đến một vụ nổ thực sự. Trên thực tế, các vụ cháy pin có thể hoàn toàn mất kiểm soát trong vòng chưa đầy 60 giây.
Ở Mỹ, riêng tại TP New York, cơ quan phòng cháy chữa cháy thành phố cho biết, đã xảy ra hơn 100 vụ cháy liên quan tới pin lithium trong năm nay, khiến 13 người thiệt mạng.
Gần đây nhất, đầu tuần này, một vụ cháy xảy ra tại cửa hàng sửa chữa xe đạp điện tại khu Hạ Manhattan khiến 4 người thiệt mạng và tiếp tục cháy lại vài ngày sau khi được dập lửa.
Pin lithium hiện có mặt trong mọi nhà, mọi ngóc ngách, cung cấp năng lượng cho điện thoại, máy tính và gần nhất là phục vụ xu hướng xe điện, gồm xe đạp và ôtô điện. Ngày nay, đa số người dùng đều sở hữu ít nhất một thiết bị có chứa pin lithium.
Khi xe máy hoặc xe đạp điện dùng pin lithium-ion xảy ra cháy, đám cháy thường khó kiểm soát, thải ra khói độc và cần lượng nước rất lớn mới có thể dập tắt. Nhưng sau đó, pin vẫn có thể cháy lại sau vài ngày thậm chí vài tuần do năng lượng vẫn còn bên trong những tế bào pin dù đã bị hư hại.
Pin lithium rất an toàn nếu sử dụng đúng cách. Tuy nhiên, trong những trường hợp như bị hỏng, tuổi thọ quá lâu hoặc sử dụng sai, nguồn năng lượng khổng lồ bên trong sẽ được giải phóng một cách mất kiểm soát, khiến bất kỳ ai cũng có thể trở thành nạn nhân của một vụ cháy nổ do loại pin này gây ra.
Tất cả các loại pin này đều dễ gặp tình trạng phát hỏa khi bị hỏng, sạc quá mức hoặc hoạt động trong điều kiện nhiệt độ khắc nghiệt. Tuy nhiên, pin xe đạp điện lớn hơn nhiều gấp từ 50 đến 100 lần so với pin trong thiết bị điện tử cá nhân, nên tác động cháy nổ cũng lớn hơn.
"Mỗi ngày, chúng tôi ghi nhận một vụ cháy nổ do pin lithium gây ra, tăng hơn 60% so với năm ngoái - một mối nguy hiểm thực sự đang nổi lên", Dom Ellis, đội phó đội cứu hỏa London, nói với Telegraph.
Ellis và những người lính cứu hỏa ở Anh đang ở tuyến đầu trong việc chống lại mối đe dọa mới này. Theo Ellis, đội của ông thậm chí ghi nhận cứ vài tháng lại có người chết vì cháy pin lithium.
Tại Ấn Độ - một trong những quốc gia đặt ra chương trình giảm phát thải đầy tham vọng, với cam kết sẽ trung hòa carbon vào năm 2070, tình trạng cháy nổ liên quan tới xe điện cũng liên tiếp xảy ra, nhất là trong năm 2022.
Điển hình là hồi cuối tháng 4/2022, đã xảy ra vụ cháy tại bang Telangana do pin xe điện phát nổ trong lúc đang sạc ở nhà khiến một bà cụ 80 tuổi thiệt mạng, bốn người khác bị thương.
Vụ cháy tại một cửa hàng xe điện ở TP Secunderabad khiến ít nhất 8 người thiệt mạng và 11 người khác bị thương, đánh dấu vụ tai nạn liên quan tới xe điện nghiêm trọng nhất tại Ấn Độ.
Ngọn lửa bốc lên từ tầng hầm của một khách sạn - nơi đặt showroom và trưng bày hàng chục chiếc xe tại đây. Hầu hết những người thiệt mạng là khách lưu trú ở khách sạn, tử vong vì ngạt khói.
Bên cạnh đó, trên mạng xã hội, rất nhiều video xe điện cháy nổ đã được đăng tải trên mạng xã hội buộc chính phủ Ấn Độ vào cuộc và nhiều hãng xe phải triệu hồi phương tiện.
“Trước tình trạng này, nhiều khách hàng đã đặt câu hỏi về vấn đề an toàn”, ông Nikhil Chaudhary, chủ sở hữu một showroom xe điện tại Haryana, gần Delhi cho hay.
Có một số yếu tố khiến đám cháy do pin lithium gây ra đặc biệt nguy hiểm. Từ tiếng rít đầu tiên, khói độc của chúng có thể lấp đầy hành lang, sau đó tạo ngọn lửa lớn trong giây lát. "Âm thanh đầu tiên phát ra giống như hơi nước từ nồi áp suất", một chuyên gia cho biết trên Telegraph. "Nó giống như hơi nước, nhưng thực ra là đám mây chứa khí rất độc, dễ cháy và nổ".
Trong khi đó, trên thị trường cũng xuất hiện nhiều công cụ "độ" pin, chủ yếu trên các trang thương mại điện tử. Chúng thường là bộ mạch chuyển đổi kèm pin không rõ nguồn gốc, có thể biến một chiếc xe đạp thường thành xe đạp điện với giá chỉ 150 USD.
Nhiều nhà chức trách nhận định rằng vấn đề thực sự cần giải quyết là tình trạng thiếu thốn về quy định. Các tiêu chuẩn sản xuất lỏng lẻo có thể tạo ra loại pin kém bền hơn và dễ bị thoát nhiệt hơn dẫn đến hỏa hoạn.
Bên cạnh đó, các chuyên gia trong lĩnh vực pin xe điện cũng khuyên người dùng không nên tiếp tục cắm sạc pin sau khi đã đầy và nên tuân thủ chặt chẽ tất cả các hướng dẫn từ nhà sản xuất. Ngoài ra, các tiến bộ khoa học trong lĩnh vực pin lithium-ion cũng được mong chờ sẽ trở thành giải pháp giúp hạn chế đáng kể các nguy cơ hỏa hoạn tiềm ẩn.