Nvidia, gã khổng lồ dẫn đầu trong lĩnh vực vi xử lý trí tuệ nhân tạo (AI), vừa tung ra một kế hoạch đầy tham vọng: xây dựng hạ tầng AI trị giá tới 500 tỷ USD ngay tại Mỹ trong vòng bốn năm. Bề ngoài, đây là tuyên bố thể hiện tầm nhìn chiến lược dài hạn. Nhưng sâu bên trong, nó phản ánh một loạt những chuyển động địa chính trị, công nghệ và kinh tế đang định hình lại trật tự thế giới AI.
Dễ thấy rằng khoản đầu tư khổng lồ của Nvidia không chỉ đơn thuần phục vụ nhu cầu thị trường. Việc sản xuất dòng chip Blackwell tại nhà máy TSMC ở Phoenix (Arizona), cùng với kế hoạch xây dựng nhà máy siêu máy tính tại Texas và hợp tác với hàng loạt đối tác như Foxconn, Wistron, Amkor hay SPIL, tạo thành một mạng lưới sản xuất khép kín ngay trong lòng nước Mỹ.
Điều này giúp Nvidia giảm sự phụ thuộc vào chuỗi cung ứng nước ngoài – đặc biệt là Đài Loan, nơi hiện chiếm phần lớn năng lực sản xuất bán dẫn toàn cầu. Trong bối cảnh căng thẳng Mỹ - Trung vẫn âm ỉ, chiến lược “onshoring” (đưa sản xuất về nước) không chỉ là một giải pháp kỹ thuật, mà là vũ khí địa chính trị. Nó biến hạ tầng AI thành "tài sản chiến lược" quốc gia, nơi Mỹ muốn kiểm soát từ gốc đến ngọn.
Việc Nvidia bất ngờ công bố kế hoạch này chỉ vài ngày sau khi tránh được lệnh kiểm soát xuất khẩu với chip H20 – phiên bản AI cao cấp dành cho Trung Quốc – càng làm rõ vai trò của yếu tố chính trị. Giới phân tích, như Gil Luria của D.A. Davidson, không ngần ngại cho rằng: nếu không có áp lực từ chính quyền Trump, Nvidia khó lòng chuyển sản xuất về Mỹ, ít nhất là ở quy mô "nửa nghìn tỷ USD".
Đây là điển hình cho mô hình “cây gậy và củ cà rốt”: một mặt, chính quyền Trump đe dọa áp thuế tới 100% lên các nhà gia công như TSMC nếu không mở nhà máy tại Mỹ; mặt khác, chính sách công nghiệp như Đạo luật CHIPS và Khoa học của chính quyền Biden lại rót hàng chục tỷ USD khuyến khích đầu tư trong nước. Nvidia dường như đang đi đúng giữa lằn ranh này – tận dụng hỗ trợ từ cả hai phía để tối ưu hóa chiến lược.
Cũng cần đặt thông báo của Nvidia trong bối cảnh rộng hơn: tháng 2/2024, OpenAI, SoftBank và Oracle công bố Stargate – dự án AI trị giá 500 tỷ USD. Microsoft cũng tuyên bố chi 80 tỷ USD để mở rộng trung tâm dữ liệu AI, một nửa số đó đặt tại Mỹ. Rõ ràng, các "siêu kế hoạch" nửa nghìn tỷ không còn là ngoại lệ, mà là chuẩn mực mới trong cuộc đua hạ tầng AI toàn cầu.
Tuy nhiên, giữa những con số khổng lồ ấy, câu hỏi đặt ra là: liệu có bao nhiêu phần trăm là "đầu tư thực", bao nhiêu là "cam kết chính trị" và bao nhiêu là chiến lược PR?
Nvidia đang ở đỉnh cao của thời đại AI, và họ biết điều đó. Nhưng thế giới mà họ dẫn đầu không còn là thế giới nơi công ty công nghệ đơn thuần chạy theo nhu cầu thị trường. Mọi quyết định sản xuất, định vị sản phẩm và thậm chí cả chiến lược truyền thông – đều nằm trong sự giằng co giữa chính sách công nghiệp, an ninh quốc gia và cạnh tranh toàn cầu.
Nếu Nvidia thành công với kế hoạch 500 tỷ USD này, không chỉ họ mà cả nước Mỹ sẽ giữ vững vị thế trong cuộc đua AI. Nhưng nếu thất bại – đó sẽ là bài học đắt giá về việc đánh cược giữa công nghệ và chính trị trong thời đại siêu trí tuệ nhân tạo.