Trong thế giới đang vật lộn với bài toán năng lượng sạch, Nhật Bản không chỉ tìm cách “bắt nắng” hiệu quả hơn, mà còn muốn mặc nắng lên người. Dự án pin mặt trời siêu mỏng từ vật liệu perovskite – được tích hợp vào áo khoác tại Triển lãm Thế giới Osaka 2025 – không chỉ là một ý tưởng công nghệ sáng tạo. Nó đại diện cho một hướng đi táo bạo trong việc dân chủ hóa năng lượng, biến mọi bề mặt thành nơi sản xuất điện, kể cả... cơ thể con người.
Sự đổi mới lớn nhất ở đây không nằm ở việc perovskite có thể chuyển hóa ánh sáng thành điện hiệu quả như silicon – điều đó đã được biết trong phòng thí nghiệm. Cái mới, cái quan trọng, là năng lượng mặt trời giờ đây có thể đồng hành cùng người dùng, thay vì chỉ hiện diện trên mái nhà, cánh đồng hay sa mạc.
Một chiếc áo vest nhẹ hơn một tờ giấy, có thể sạc pin trong cả ngày nhiều mây, và giúp vận hành thiết bị làm mát cá nhân trong cái nắng 38 độ C – đó không chỉ là tiện ích, mà là biểu tượng cho kỷ nguyên thiết bị mang năng lượng – energy-wearables.
Đặc thù địa lý đồi núi và đô thị chật hẹp khiến Nhật Bản không thể triển khai các trang trại năng lượng mặt trời diện rộng như Trung Quốc, Mỹ hay châu Âu. Vì vậy, lựa chọn chiến lược của Nhật là thu nhỏ công nghệ – và phân tán nguồn phát điện đến từng người, từng vật.
Chính ở điểm này, perovskite trở thành cứu tinh: vật liệu nhẹ, linh hoạt, dễ sản xuất, không cần cấu trúc cứng và nặng như tấm silicon. Dù còn nhiều thách thức về độ bền, hướng tiếp cận của Nhật Bản không phải là đợi đến khi công nghệ hoàn hảo mới triển khai, mà là vừa thử nghiệm, vừa học hỏi từ thực tiễn – trong đời sống thật.
Ý nghĩa sâu xa hơn của việc “mặc pin mặt trời” là sự dịch chuyển quyền kiểm soát năng lượng về phía cá nhân. Trong những kịch bản khẩn cấp – mất điện, di dời, thiên tai – việc mỗi người có thể mang theo một nguồn năng lượng cơ bản bên mình sẽ tạo ra sự khác biệt giữa phụ thuộc và tự chủ.
Hãy tưởng tượng một tương lai nơi công nhân công trình, nhân viên y tế tuyến đầu, người dân ở vùng xa hoặc những người tham gia cứu hộ đều được trang bị áo khoác năng lượng, chạy quạt cá nhân, sạc điện thoại, vận hành cảm biến theo dõi sức khỏe. Đó không còn là khoa học viễn tưởng – mà là bước khởi đầu đã hiện hữu ở Osaka.
Không phủ nhận rằng perovskite vẫn chưa phải “vua mới” của ngành năng lượng mặt trời. Vấn đề suy giảm hiệu suất khi tiếp xúc với ẩm, nhiệt và tia UV khiến tuổi thọ của pin chưa thể cạnh tranh với silicon truyền thống. Nhưng điều quan trọng là cách Nhật Bản tiếp cận: chấp nhận rủi ro công nghệ, đổi lại tốc độ đổi mới.
Khác với sự cầu toàn của phương Tây hay mô hình “sao chép, cải tiến” của Trung Quốc, Nhật Bản đang đi theo hướng riêng: gắn nghiên cứu với ứng dụng đời sống ngay từ đầu, để người dùng trở thành một phần của quy trình R&D – vừa là người dùng thử, vừa là dữ liệu sống.
Khi các tấm pin mặt trời được tích hợp vào áo khoác, xe buýt, cột đèn đường, Nhật Bản đang nói rằng: năng lượng không nên là thứ bị độc quyền bởi nhà máy, lưới điện hay tập đoàn – mà nên trở thành một quyền năng tự nhiên của mỗi cá nhân.
Dự án tại Expo 2025 chỉ là màn khởi động. Nếu công nghệ perovskite vượt qua được rào cản tuổi thọ, đây có thể là khởi đầu của một làn sóng công nghệ năng lượng mặc được – nơi mọi con người trở thành “trạm năng lượng di động”.
Trong thế giới của khủng hoảng khí hậu, chiến tranh năng lượng và mất ổn định hạ tầng, việc mỗi người có thể “mang theo mặt trời” – không còn là một ẩn dụ. Đó chính là tương lai đang được thiết kế lại, ngay từ những chi tiết nhỏ nhất: một tấm phim mỏng hơn tờ giấy, và một chiếc áo chống nắng biến thành nguồn điện.