Thực tế, cơ chế OTP – đặc biệt là gửi qua SMS – chưa bao giờ được thiết kế để chịu được mức độ tấn công tinh vi như hiện nay. Nó dựa trên một giả định lạc quan: rằng thiết bị nhận tin nhắn là duy nhất, được kiểm soát tuyệt đối bởi người dùng. Nhưng giả định ấy đã không còn đúng trong thời đại SIM giả, thiết bị nhiễm mã độc, giao thức viễn thông lỗi thời và người dùng chủ quan.
Các hình thức tấn công như SIM swap, giám sát SS7, phần mềm gián điệp đọc tin nhắn, lừa đảo qua điện thoại… đang làm suy yếu nghiêm trọng vai trò của OTP qua SMS. Kẻ gian không cần hack hệ thống ngân hàng – chỉ cần “hack” tâm lý người dùng hoặc một lỗ hổng trên điện thoại cũ kỹ. Một mã OTP bị đọc lén cũng dễ dàng như một đoạn tin nhắn yêu đương.
Điều đáng lo hơn cả là niềm tin tuyệt đối vào OTP, dẫn đến tâm lý buông lỏng phòng vệ. Với nhiều người, OTP là “bùa hộ mệnh”: chỉ cần giữ điện thoại bên mình là an toàn. Nhưng trong các vụ lừa đảo gần đây, chính hành vi tự đọc mã OTP cho kẻ mạo danh mới là điểm gãy nguy hiểm nhất. Công nghệ chỉ mạnh khi người dùng không yếu thế về nhận thức.
Cần nhấn mạnh: OTP không bị “hack”, người dùng bị “dụ”. Một sự nhầm lẫn chỉ vài giây, một cú click tin tưởng nhầm người – có thể mở toang cánh cửa vào toàn bộ danh tính số.
Các ứng dụng tạo OTP như Google Authenticator, Microsoft Authenticator, Authy… được xem là bước tiến lớn, loại bỏ rủi ro từ SMS. Nhưng chúng vẫn dựa trên thiết bị người dùng – nơi mã độc và phần mềm gián điệp vẫn có thể hoạt động âm thầm. Hơn nữa, việc không sao lưu mã phục hồi khiến người dùng dễ mất quyền truy cập vĩnh viễn khi thay máy.
Giải pháp triệt để hơn, như FIDO2, khóa bảo mật vật lý, passkey hoặc xác thực sinh trắc học, là hướng đi được giới công nghệ khuyến nghị. Nhưng để phổ biến rộng rãi cần hạ tầng, hỗ trợ kỹ thuật, và quan trọng hơn cả: thay đổi hành vi người dùng – điều luôn là thách thức lớn nhất.
Tựu trung, OTP không lỗi thời – nhưng không thể là phòng tuyến cuối cùng. Trong môi trường số mà mọi thứ đều bị giám sát, ghi lại, giả mạo hoặc sao chép, bảo mật không còn là chuyện cài app, mà là sự tỉnh táo mỗi ngày.
Câu hỏi “OTP có thể bị lộ không?” giờ nên được thay bằng câu hỏi: “Khi nào thì người dùng bị thuyết phục đọc mã OTP cho kẻ xấu?”
Kỹ thuật không cứu được sự chủ quan. Và sự an toàn không đến từ công nghệ – mà từ thói quen, hiểu biết và sự nghi ngờ đúng lúc.