Khi Pei Zhaoyu, kỹ sư trưởng nhiệm vụ Hằng Nga 8, xác nhận Trung Quốc đang lên kế hoạch xây dựng nhà máy điện hạt nhân trên Mặt Trăng, thế giới vũ trụ như được kích hoạt một tín hiệu mới: cuộc chơi ngoài Trái Đất đang bước vào giai đoạn đòi hỏi năng lực công nghệ cao cấp và chiến lược dài hơi hơn bao giờ hết.
Việc lựa chọn năng lượng hạt nhân cho Trạm nghiên cứu Mặt Trăng quốc tế (ILRS) — dự án hợp tác cùng Nga — không chỉ là giải pháp kỹ thuật nhằm duy trì hoạt động trong môi trường cực đoan, mà còn cho thấy Trung Quốc đang chuẩn bị một nền tảng hạ tầng vững chắc cho tham vọng sinh tồn lâu dài ngoài Trái Đất. Trong ván bài này, năng lượng chính là chìa khóa.
Điều kiện tự nhiên trên Mặt Trăng khắc nghiệt đến mức tấm pin mặt trời truyền thống không thể duy trì nguồn điện liên tục: các đêm kéo dài tới 14 ngày, nhiệt độ dao động cực đoan từ +127°C xuống -173°C. Chỉ có công nghệ năng lượng hạt nhân — vốn hoạt động ổn định bất chấp ngoại cảnh — mới đáp ứng yêu cầu này.
Không phải ngẫu nhiên mà Roscosmos, cơ quan vũ trụ Nga, vốn nổi tiếng với chuyên môn lò phản ứng hạt nhân cho tàu vũ trụ, đóng vai trò quan trọng trong dự án. Họ từng phát triển nhiều công nghệ điện hạt nhân cho vệ tinh quân sự từ thời Chiến tranh Lạnh. Sự kết hợp công nghệ giữa Nga và Trung Quốc tạo ra một liên minh mới, vừa bổ sung năng lực, vừa gửi đi thông điệp cạnh tranh rõ ràng với phương Tây.
Bản chất ILRS không chỉ là một dự án khoa học. Việc đặt chân vững chắc vào cực nam Mặt Trăng — nơi dự kiến nhiều trữ lượng nước băng và tài nguyên hiếm như heli-3 — có ý nghĩa chiến lược tương tự như việc kiểm soát các tuyến hàng hải trên Trái Đất. Ai kiểm soát được năng lượng, tài nguyên và vị trí trọng yếu này sẽ nắm lợi thế trong thế kỷ mới của khám phá vũ trụ.
Nếu thành công vào năm 2035, nhà máy điện hạt nhân trên Mặt Trăng sẽ là viên gạch nền đầu tiên cho loạt tham vọng tiếp theo: sản xuất nhiên liệu, chế biến tài nguyên tại chỗ, vận hành các khu định cư tự cung tự cấp và thậm chí mở đường cho các sứ mệnh liên hành tinh.
Tuy nhiên, triển khai năng lượng hạt nhân ngoài Trái Đất không phải là nhiệm vụ đơn giản. Các rủi ro về an toàn, kiểm soát bức xạ, rò rỉ phóng xạ, cũng như việc vận chuyển thiết bị hạt nhân qua không gian là những thách thức cực lớn. Trung Quốc và Nga sẽ cần chứng minh công nghệ của mình đủ tin cậy để vận hành trong môi trường không có bầu khí quyển bảo vệ như Trái Đất.
Ngoài ra, trong bối cảnh các thỏa thuận quốc tế về không phổ biến vũ khí hạt nhân và khai thác tài nguyên vũ trụ còn nhiều tranh cãi, việc triển khai một lò phản ứng trên Mặt Trăng có thể làm dấy lên lo ngại về vũ khí hóa không gian, tạo ra căng thẳng mới giữa các cường quốc.
Dù còn nhiều nghi vấn, không thể phủ nhận rằng dự án nhà máy điện hạt nhân của Trung Quốc trên Mặt Trăng đánh dấu một bước ngoặt mang tính lịch sử. Nếu thành công, nó không chỉ biến tham vọng chinh phục không gian thành hiện thực, mà còn định hình lại thế giới: một thế giới nơi Mặt Trăng không còn là vùng đất hoang vu xa vời, mà trở thành "biên giới mới" cho các quốc gia, tập đoàn và những nền kinh tế dám mơ xa.