Trong thế giới ngày càng số hóa, câu hỏi từng là mối bận tâm triết học – “bạn là ai?” – nay đã trở thành một vấn đề bảo mật cấp bách. Sự phát triển thần tốc của trí tuệ nhân tạo, đặc biệt là các mô hình ngôn ngữ lớn và công cụ tạo sinh hình ảnh, đang làm xói mòn một trong những nền tảng cốt lõi của xã hội loài người: niềm tin vào danh tính số.

 

Sự cố tại KnowBe4 – công ty an ninh mạng hàng đầu của Mỹ – không còn là câu chuyện cá biệt. Một tin tặc, với sự hỗ trợ của công nghệ AI, đã qua mặt quy trình tuyển dụng chặt chẽ, dùng danh tính ăn cắp để thâm nhập vào hệ thống. Vấn đề nằm ở chỗ: hắn không hề "giỏi hơn", mà công nghệ đã "giúp hắn đủ giống thật".

 

Ngày nay, một kẻ xấu có thể dễ dàng tạo một bộ ảnh chân dung sống động bằng AI, video phỏng vấn trơn tru bằng deepfake, lý lịch công việc được "biên tập" hoàn hảo bởi chatbot. Việc KnowBe4 phát hiện hành vi gian lận sau khi đã tuyển dụng chỉ cho thấy một điều: các công cụ xác thực truyền thống đang tụt lại phía sau quá xa so với tốc độ phát triển của công nghệ giả mạo.

 

Con số 20–60% sinh viên "ảo" trong hồ sơ tại các trường đại học Mỹ, theo báo cáo của Socure, không còn là một cảnh báo mà là một thực tế hiện hữu. Đây là dạng tội phạm không cần vũ khí, không cần bước ra khỏi nhà, nhưng vẫn lấy được hàng triệu USD từ ngân sách giáo dục, gây xáo trộn không chỉ về mặt tài chính mà còn phá vỡ hệ thống phân bổ cơ hội công bằng.

 

Khi AI có thể giao tiếp như người thật, vượt qua bài kiểm tra Turing, và thậm chí làm bạn tốt hơn cả con người (như chính Mark Zuckerberg từng dự đoán), chúng ta sẽ dần đánh mất một thứ quý giá hơn cả dữ liệu: khả năng phân biệt thật – giả trong môi trường số.

Trước làn sóng giả mạo danh tính kỹ thuật số, ngành công nghiệp đang chạy đua với thời gian để thiết lập lại “thứ trật tự mới” – nơi con người phải chứng minh mình là người thật để được tiếp cận dịch vụ, công việc, giáo dục hay quyền lợi. Từ thiết bị quét mống mắt Orb của Worldcoin đến công nghệ ánh sáng sinh trắc của iProov, các giải pháp này đang xây dựng một nền tảng mới mang tên "niềm tin kỹ thuật số".

 

Nhưng đồng thời, điều này cũng đặt ra những nguy cơ sâu sắc về quyền riêng tư và kiểm soát con người. Khi bạn phải “đưa mắt” cho một công ty để được cấp hộ chiếu số, hay phải “phản xạ đúng ánh sáng” để chứng minh mình sống động, quyền làm người dường như không còn đến từ bản thân – mà phải được xác nhận bởi máy móc.

 

Khi CEO OpenAI – Sam Altman – thừa nhận rằng nhân loại cần một cơ chế để “đảm bảo con người vẫn ở trung tâm trong thời đại AGI”, đó không chỉ là lời cảnh báo. Đó là một sự thật phũ phàng rằng, nếu không hành động sớm, con người có thể đánh mất vị trí trung tâm đó vào tay những thực thể ảo có kỹ năng giao tiếp hoàn hảo, không cần nghỉ ngơi và chẳng bao giờ đòi quyền lợi.

 

Từ đây, một xã hội mới đang hình thành – nơi “tôi là người thật” không còn là điều hiển nhiên, mà trở thành một trạng thái phải chứng minh, thậm chí phải mua bằng công nghệ.

 

Thế giới đang trôi vào thời đại mà việc "bạn là ai" sẽ do thuật toán đánh giá và xác nhận. Và khi danh tính bị nhập nhèm, ranh giới giữa kẻ lừa đảo và người bị lừa cũng trở nên mong manh.

 

Nếu như ở thế kỷ 20, quyền công dân được định hình qua giấy tờ pháp lý, thì ở thế kỷ 21, “quyền hiện diện số” sẽ là tấm hộ chiếu thực sự của bạn trong không gian mạng. Nhưng điều đáng sợ nhất không phải là bị lừa – mà là chúng ta có thể không còn chắc mình đang giao tiếp với ai nữa.